Süt ve Süt Ürünlerinin Ambalajlanması ( M. KARAAĞAÇ )
• 1. Pastörize içme sütünün ambalajlanması
• 2. Sterilize içme sütünün ambalajlanması
• 3. Peynirlerin ambalajlanması
• 4. Yoğurt ve Ayranların ambalajlanması
• 5. Dondurmanın ambalajlanması
• 6. Süt tozunun ambalajlanması
• 7.Tereyağının ambalajlanması
1. Pastörize Sütlerin Ambalajlanması En çok kullanılan materyaller cam ĢiĢeler, düĢük yoğunluklu polietilen (LDPE) torbalar, LDPE veya PVC den yapılmıĢ plastik ĢiĢeler ve LDPE filmle lamine edilmiĢ karton kutulardır. Cam Şişelere Ambalajlama: Tüketici tarafından içindeki ürünün görülebilmesi, sütle hiçbir kimyasal tepkimeye girmemesi, geçirgen olmaması ve 20-30 defa kullanılabildiği için ekonomik olması açısından cam Şişeler özellikle pastörize süt ambalajlanmasında geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Geri dönüşsüz materyallere ambalajlama: Bir kere kullanıldıktan sonra atılan yani fabrikaya geri dönmeyen ; • Plastik esaslı torba • Plastik esaslı Şişe • Karton esaslı kutu içme sütü ambalajlanmasında geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Plastik Torbalara Ambalajlama: Genellikle polietilen malzemeden yapılmış 0.8 mm kalınlığında plastik esaslı torbaların pastörize süt ambalajlanmasında kullanımı söz konusudur.
içme sütü ambalajında aranan özellikler; • Konulduğu yerde dik durabilmesi, • Rahatlıkla ve sonuna kadar boşaltılabilmesi, • Tamamı kullanılmadığı durumlarda ağzının kapatılabilmesi ve • Ambalajdan doğrudan içilebilmesidir. • Bu açılardan bakılınca plastik torbalar süt ambalajı için uygun değildir. Dik duramaması, açılınca tamamının boşaltılması zorunluluğu, ışık geçirmesi ve torbanın patlaması durumunda tüketiciyi güç durumlarda bırakabilmeleri başlıca dezavantajlarıdır.
Plastik şişelere ambalajlama: Şişe üretiminde hammadde olarak granül haldeki yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), polisterol veya polivinilklorür (PVC) kullanılır.
Karton Kutulara Ambalajlama: Pastörize süt, UHT süt, kondanse süt ve krema ambalajlanmasında karton kutuların kullanımı yaygınlaĢmaktadır. Karton kutulara ambalajlamada; Aseptik ambalajlama ve Pure- Pak sistemi olmak üzere 2 farklı yöntem vardır.
2. Sterilize İçme Sütünün Ambalajlanması Sterilize süt ve UHT sütlerde kullanılan ambalajlama materyalleri; klasik sterilizasyon yöntemi ile elde edilen sterilize sütte genellikle cam şişeler, nadiren plastik esaslı şişeler; UHT yöntemi ile elde edilen uzun ömürlü sütte ise LDPE/karton/alüminyum folyo kombinasyonu, aseptik materyal veya plastik şişelerdir.
UHT Sütün Karton Kutulara Ambalajlanması • Materyal gaz ve ıĢık geçirmemeli, sağlam olmalı, üzerine baskı yapılabilmeli ve yabancı kokular içermemelidir. Aseptik ambalaj materyali; polietilen, karton ve alüminyum folyo kombinasyonu olup, içten dışa doğru şöyledir: • 1. kat LDPE film • 2. kat alüminyum folyo • 3. kat LDPE film • 4. özel karton • 5. ürünü tanıtıcı baskı tabakası • 6. kat LDPE film
UHT Sütün Plastik Şişelerde Ambalajlanması • UHT süt şişelerin imalatında genellikle HDPE, polisterol ve özellikle steril süt şişesi olarak LDPE kullanılır. Plastik şişelerin bazı avantajları vardır: • Darbelere oldukça dayanıklıdır. o • 100 C nin üzerindeki sıcaklıkta deforme olmaz. • Tüketici içindeki ürünü görebilir. • Değişik Ģekillerde üretimi yapılabilir. • Dolum işleminde kontaminasyon tehlikesi çok düşüktür.
3. Peynirlerin Ambalajlanması • Peynirler 2 biçimde ambalajlanmaktadırlar: • Kalıp Ambalajlama: Bu yöntemde kalıp halindeki peynirler PVDC ile kaplanmıĢ film halindeki materyallerle sınırlandırılarak kağıttan yapılmış kutularla ambalajlanırlar. • Dilim Ambalajlama: Bu yöntem iki yolla yapılmaktadır:
• a) Sıcak paket prosesi adı verilen yöntem eritilmiĢ peynirlerin direkt olarak ambalaj filminin üzerine atılmasıyla yapılmaktadır. Bu yöntem için; dışı PVDC-wax çevrili olan PET veya PP/PE materyaller kullanılmaktadır. • b) Soğuk paket prosesi denilen diğer yöntemde ise peynirler soğuk bir yüzeye atılır ve katılaşana kadar ambalajlama filmi ile etkileşmez. Bu yöntem için de PE filmler kullanılmaktadır.
4. Yoğurtların Ambalajlanması
• Yoğurtların ambalajlanmasında üç tip materyal kullanılmaktadır. Bunlar: • Katı materyaller: Cam kaplar bu grubu kapsarlar ve ürün cam kase Ģeklindeki kaplara doldurulduktan sonra plastik kapaklar ile ağızları kapatılır. • Esnek materyaller: Bunlar da polietilenden yapılı plastik materyallerdir. Daha çok homojenize edilmiĢ yoğurtların paketlenmesinde kullanılmaktadır. • Yarı-katı materyaller: Plastik filmler bu grup içerisindedir. Bu materyallere örnek verilecek olursa: polietilen, polipropilen, polistren, polivinil klorid ve poliviniliden kloriddir
4.2. Ayranların ambalajlanması TS 3810 (Ayran) ve FST 2001/21 Yoğurda su katılarak ya da Kuru maddesi ayarlanan sütlere yoğurt kültürü ilave edilerek işlenen ve kendine özgü renk, koku, tat ve görünümde, içilebilir kıvamda fermente süt ürünüdür. • Plastik esaslı ĢiĢe-kap – HDPE, PS • Cam ĢiĢe • Karton kutu – (LDPE lamine edilmiş)
5. Dondurmanın ambalajlanması • Dondurma bileĢiminde %3-12 oranında yağ ve meyveli dondurmaların bileĢiminden gelen veya katkı maddesi olarak katılan renk maddeleri bulunmaktadır. Yağ ve renk maddelerinin oksidasyonla bozulabilmeleri nedeniyle ambalaj maddesinin oksijen geçirgenliği düĢük olmalıdır. • Ayrıca ambalaj maddesinin nem geçirgenliğinin yüksek olması; dondurma yüzeyinde Ģekerlenme, yapının bozulması ve buzlanma yapabilmektedir. Bu nedenle dondurma ambalajlama materyalinin oksijen ve su buharı geçirgenliği düĢük olmalıdır (Ersoy, 2006).
• Dondurma teknolojisinde karton ambalajlardan kutu, bardak olarak veya bazı saplı dondurma tipleri için kovan (yuva) olarak yararlanılmaktadır. Kovanlar kağıtta olabilir. Bu amaçla kullanılacak karton 2 gramajı 150- 200g/m ’dir. Ancak neme dayanıklılığının sağlanabilmesi için, bardakların iç yüzeylerinin kaplanması gerekir. • Bu tür kapların üretiminde yararlanılan kağıt önceden parafin ile empire edilmelidir. Ancak günümüzde kullanımı azalmıştır (Üçüncü, 2000).
• Pastanelerde veya külahla satılmak üzere üretilen dondurmalarda, sertleĢtirilmeden önce paslanmaz çelik saçtan yapılmıĢ 5-10lt’lik kapalı kaplara konulmalıdır (Anonim, 1992). • Piyasada satılan dondurmalardan; kornet olanlarda PAP, litrelik ambalajların bir kısmında C/PAP ve diğerlerinde ise PP ambalaj kullanılmaktadır (Anonim, 2007c).
6. Süt tozunun ambalajlanması • Süt tozu, TS 1018’e göre uygun ekstra veya 1. Sınıf çiğ sütlerin, suyunun uçurulması ile elde edilen toz halindeki mamuldür (Anonim, 1995a).
• Süt tozları hava, ıĢık ve rutubet geçirmeyecek tarzda ambalajlanmalıdır. Ambalajlamada bir veya birkaç halinde polietilen torba veya mum, alüminyum veya polietilen kaplı kağıt torbalar, teneke kutular (TS 1234) kullanılabilir (Anonim, 1995a). • Yağsız süt tozlarının ambalajlanmasında, ışık ve su buharı geçirmeyen; yağlı süt tozlarının ambalajlanmasında ise, bunlara ek olarak oksijen geçirmeyen malzemelerden yararlanılmalıdır.
• Süt tozlarını büyük birimler halinde, içleri LDPE kaplanmıĢ kraft torbalara ambalajlamak mümkündür. Küçük birimler halinde ise; laklı 2 tenekeler, kromo karton (70g/m )/PVDC (20- 2 30g/m ) uygun bir kombinasyon olarak kabul edilebilir. Ancak bir yıl ve daha uzun süre depolama söz konusu ise; %80 N2 + %20 CO2 karıĢımında ambalajlama çok iyi sonuç vermektedir (Üçüncü, 2002).
7. Tereyağının Ambalajlanması • . • Tereyağının ambalajlanmasında özellikle ambalajın kapatma bölgelerinde gerçekleşebilecek su kaybının önlenmesi gerekmektedir.
• Su kaybının olduğu yerlerde oksidasyon sonucu renk değiĢimleri gibi bir çok sorun görülebilir. • Bu nedenle ambalaj malzemesinin tereyağını sıkı bir şekilde sarması gerekmektedir.
• Ambalaj malzemesi neme dirençli olmalı, yağ, ıĢık, oksijen, koku geçirmemeli ve ağır metal iyonları içermemelidir. • Bitkisel parĢömen kağıdı (pargament), PE filmler, ürünle temas eden tarafı parĢömen kağıdı veya LDPE ya da PVDC kaplanmıĢ Al folyo, PVC veya PP kaplar belirtilen amaca uygun materyallerdir.
• Standart tip: Baskı koruyucu lak/ Astar lak/ Al-folyo/ Lamine vaks/ Ġpek kağıt/ lamine vaks/ Al-folyo/ Koruyucu lak • Porsiyon ambalajlar için: Lak/ Baskı boyası/ Astar lak/ Al-folyo/ Lamine vaks/ Ġpek kağıt/ Lamine vaks/ Al-folyo/ Koruyucu lak
…