Soğuk Muhafazada Nem Kontrolü ( Ömer ÜÇÜNCÜ )
Soğuk hava deposunda amaç mümkün olduğu kadar değişmez bir bağıl nemi sağlamaktır. Soğuk hava deposunda bağıl nemdeki denge durumu; depoya konulacak ürünün ve ambalajın özellikleri, soğuk hava deposunun doldurulma şekli, evaporatörlerin yüzey alanları ve yapıları, evaporatör fanlarının yerleştirilme şekilleri, evaporatör yüzey sıcaklığı ile oda sıcaklığı arasındaki fark, soğuk hava deposunun izolasyonu, soğuk hava deposundaki hava dağılım ortamı, hava değişim katsayısı ve soğuk oda cihazlarının çalışma süresine bağlı olarak değişim gösterir. Soğuk hava deposunda istenen bağıl nemi sağlamak için belirli bir zaman peryodunu beklemek ve birtakım tedbirleri almak gerekmektedir.
1. GİRİŞ
Bu çalışmada; soğuk odalarda, nemin muhafaza edilecek maddelere etkileri ile istenen nem değerlerinin elde edilebilmesi için alınması gereken tedbirler araştırılmıştır. Soğuk oda, özel anlamı ile gıda maddelerinin normal şartlarda saklanabilir sürelerinden daha uzun süre saklanabilmesi için ihtiyaca uygun şartlarda soğutulan ve nem durumu kontrol edilen, dış
atmosferden ısı ve nem kazancına karşı yalıtılmış mahallerdir. Soğuk odalarda nemin kontrolü, sıcaklığın kontrölünden daha zor olmasına rağmen çoğu zaman nem kontrolüne dikkat edilmez. Soğuk odalarda nem oranı, muhafaza edilecek ürünün cinsine göre uygun oranda olmalıdır. Bu yüzden soğuk oda uygulamalarında nem oranının kontrol edilmesi ve bu nem oranının muhafaza edilmesi gereklidir. Su oranı yüksek maddelerin muhafazası sırasında çabuk bayatlamasını/ buruşmasını önlemek üzere soğutulan hacime verilen nemin kontrolüne özellikle dikkat edilmelidir. Diğer yandan tohum, ilaç gibi relatif nemin düşük tutulması gereken soğuk odalara da ihtiyaç duyulabilir. Bu tip odalarda da oda neminin devamlı olarak alınması ve bunun kontrolu gereklidir.
2. SOĞUK MUHAFAZADA NEM KONTROLÜNÜ ETKİLEYEN UNSURLAR
2.1 Ürünün ve Ambalajın Özellikleri
Soğuk odadaki ürünün transpirasyon yoğunluğundaki değişmeler özellikle ürünün soğutulmaya başlanması anında daha büyük bir etkiye sahiptir. Suyu oldukça hızlı derecede absorbe eden veya absorbe ettiğini geri veren maddelerden (tahta, karton v.b) yapılmış olan ambalajların kuruluğu önemli bir etkendir. Ambalajlar depoya konulduklarında çok kuru iseler, deponun bağıl nemini büyük ölçüde azaltacak şekilde, kendi kitlelerine göre büyük miktarlarda su absorbe edecektir. Ambalajlar çok ıslak ise aksi etki oluşacaktır.
2.2.Deponun Doldurulma Durumu
Deponun doldurulma durumu özellikle depoların başında ve sonunda oldukça büyük değişiklik gösterir. Soğuk odalara muhafaza edilecek maddelerin yerleştirilme şekli, havanın serbestçe dolaşımına uygun olmalıdır. Böylelikle soğuk oda havasının yeterince ve kolayca karışması sağlanarak, nemin uygun limitler içinde kalması temin edilmiş olur.
2.3.Evaporatörlerin Yüzey Alanları ,Yapıları ve Fanların Yerleştirilme Şekilleri:
Evaporatörlerin yüzey alanları, fanların sayısı, kesit alanı, hava debileri soğuk deponun nem miktarını direkt etkilemektedir. Örneğin soğuk depoda yüksek relatif nem (% 80-90) elde etmek için, geniş batarya alanlı evaporatörler bulundurulmalıdır.
2.4.Evaporatör Yüzey Sıcaklığı İle Oda Sıcaklığı Arasındaki Fark:
Hesaplanan ısı geçirgenliğinden meydana gelen kayıplar da dikkate alınarak, soğutucu akışkan ile soğuk oda arasındaki sıcaklık farkının mümkün olduğu kadar az tutulmasına dikkat edilmelidir. Uygulamada soğuk odanın ortalama sıcaklığı ile soğutucu akışkanın sıcaklığı arasında 5 C’lik bir fark kabul edilebilmektedir. Soğuk oda ortalama sıcaklığı ile soğutucu akışkan sıcaklığı arasındaki sıcaklık farkının 5 C’den fazla olması durumunda havadaki su buharında kondens oluşumu başlar; bu durum da evaporatörde karlamanın oluşmasına sebep olur. Soğuk odadaki relatif nem oranı düştükçe soğuk odadaki hava, depolanan üründen nem almaya başlar ve böylelikle ürünün solmasına ve tazeliğini kaybetmesine sebep olur.
2.5.Soğuk Hava Deposunun İzolasyonu:
Soğuk depoculukta yalıtım malzemesinin cinsi ve ekonomik kalınlık değeri son derece önemlidir. Önemi bu boyutta olan yalıtım malzemesinin nem geçişine ve dolayısı ile ıslanmaya karşı korunması gerekmektedir. Dış hava sıcaklığı genellikle soğuk oda havasının sıcaklığından daha yüksektir. Daha yüksek sıcaklıktaki havanın nem basıncı da daha düşük sıcaklıktaki soğuk oda havasının nem basıncından daha yüksek olacaktır.Bu hareket sırasında yalıtım malzemesi bünyesinde yoğuşacak nem, yalıtım malzemesinin ıslanmasına ve dolayısı ile yalıtım özelliğinin kaybolmasına neden olacaktır. Bu durumun önüne geçmek, yani yalıtım malzemesini nem geçişine karışı korumak için yalıtım malzemesinin dış havaya doğru olan yüzeyine duvar dolgu yapısına göre nem kesici tesis edilmelidir. Nem kesici olarak, asfalt karakterli boyalar ile bitüm, ruborait, pvc levhalar, kanaviçe veya cam tüllü pestiller ve alüminyum folye v.b. nem geçirme direnci yüksek olan malzemeler kullanılmaktadır. Poliüretan panel uygulamalarında ise ısı ve nem yalıtımı birlikte çözülmektedir.
…
