Probiyotik ve Prebiyotik Kavramları ( Yrd. Doç. Dr. Hasan AKGÜL )
BİYO 434 ENDÜSTRİ BİTKİLERİ DERS NOTU
Yrd. Doç. Dr. Hasan AKGÜL
PROBİYOTİK VE PREBİYOTİK KAVRAMLARI
1. Probiyotikler:
Sindirim sisteminde yaşayan mikroorganizmalar, sağlıklı bir sindirim sisteminin olmazsa olmazlarıdır ve bağışıklık fonksiyonları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Probiyotikler, canlı bakterileri ve mayaları içerir. Bunlar arasında en önemlileri laktik asit bakterileridir.
Probiyotikler, sindirim sisteminde belirli sayıda bulunan ve tüketildiğinde bireyin bağırsaklarındaki bakterilerin sayıca dengesini sağlayarak sindirim sistemi ve bağırsak sağlığını koruyan canlı mikroorganizmalar veya bileşenleri tanımlamaktadır. Probiyotik gıda ise içerisinde yeterli miktarda canlı probiyotik mikroorganizma bulunduran ve raf ömrü sonuna kadar bu canlılığı muhafaza eden üründür.
En önemli probiyotikler, Lactobacillus ve Bifidobacterium türleridir. Bağırsakta bakteri dengesinin korunmasına yardımcı olan bu mikroorganizmalar, özellikle stres veya hastalık nedeniyle denge bozulduğunda ve antibiyotik kullanımından sonra bağırsaktaki bakteri yoğunluğu azaldığında önem taşımaktadır.
Probiyotiklerin görevleri
• Bağışıklık sistemini güçlendirmek.
• Yediklerimizin hazmını kolaylaştırmak.
• Vitaminlerin (K vitamini, biyotin, B12, niasin vb) sentezini yapmak.
• Bağırsak duvarını zararlı maddelerden korumak ve kana karışabilecek zehirli maddelere karşı bağırsak geçirgenliğini azaltmak.
• Zararlı maddelerin (toksinler) kan dolaşımına geçmesini engellemek.
• Besin allerjilerini ve ekzemayı önlemek.
• Kronik enflamatuvar (iltihabi) hastalıkların oluşumunu engellemek.
• Kanseri önlemek.
• Yaşlanmanın etkilerini yavaşlatmak.
• Depresyonu hafifletmek.
• Otizm bulgularını en aza indirmek.
• İshali önlemek ve tedavi etmek.
• İdrar yolu iltihaplarını önlemek.
• Kabızlığı tedavi etmek.
• Böbrek taşlarının ( okzalat ) oluşumunu azaltmak.
Kefir tanesinin yapısında bulunan probiyotikler:
Kefirde (bakteri):
Lactobacillus bulgaricus
L. delbrueckii
L. helveticus
L. casei
L. brevis
L. kefir
L. kefirgranum
L. kefiranofaciens
L. lactis
Leuconostoc mesenteroides
Lactococcus lactis
Streptococcus thermophilus
Kefirde (maya):
Candida inconspicua
C. maris
Kluyveromyces marxianus var. lactis
Pichia fermentans
Saccharomyces cerevisiae
Kombuçya kültüründe bulunan probiyotikler:
Kombuçya kültüründe (bakteri):
Acetobacter xylinum
Gluconacetobacter kombuchae
Kombuçya kültüründe (maya):
Brettanomyces bruxellensis
Candida stellata
Saccharomyces cerevisiae
Schizosaccharomyces pombe
Torulaspora delbrueckii
Zygosaccharomyces bailii
Z. kombuchaensis
2. Prebiyotikler:
Prebiyotikler, bağırsaklarda yaşayan yararlı bakterilerin sayısını ve aktivitesini ve probiyotiklerin etkisini arttıran sindirilmeyen bileşenlerdir. Prebiyotik gıda, içerisinde prebiyotik bileşen içeren gıda ürünüdür. Prebiyotik bileşenler, daha çok karbonhidrat grubunda yer alan ve genellikle çözünür lif işlevi gören oligosakkarit veya polisakkaritlerdir. Gıdalara eklenen en yaygın oligosakkaritler; fruktooligosakkaritler, galaktooligosakkaritler ve polidekstrozdur.
Prebiyotikler; bağırsak mikroflorasının bileşimini ve aktivitesini olumlu yönde etkileyerek, bağırsak hareketlerini düzenlemekte, kalsiyum ve magnezyum gibi minerallerin emilimini ve biyoyararlılığını (vücutta kullanım etkinliği) arttırmakta ve patojen mikroorganizmaların çoğalmasını önleyebilmektedir.
Prebiyotikler açısından en zengin 10 besin maddesi
1. Ham Hindiba Kökü
2. Ham Kudüs Enginarı
3. Ham Karahindiba Yeşillikleri
4. Ham Sarımsak
5. Ham Pırasa
6. Ham Soğan
7. Pişmiş Soğan
8. Ham Kuşkonmaz
9. Ham Buğday Kepeği
10. Pişmiş Tam Buğday Unu
…
