Özbekistan’da Organik Tarım, Günümüz Teknolojisiyle Yaş Sebze ve Meyve Üretiminin Önemi ( Halis ERTUĞRUL )
ÖZBEKİSTAN’DA ORGANİK TARIM, GÜNÜMÜZ TEKNOLOJİSİYLE YAŞ SEBZE ve MEYVE ÜRETİMİNİN ÖNEMİ
Özbekistan’ın, ekolojik yapısı, meyvecilik, sebzecilik ve bağcılık açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Hele de Fergana vadisi Adeta Ülkenin Ambarı gibidir. Tarım kültürünün çok eski zamanlara dayanması geleneksel sebze ve meyve yetiştirme tekniklerinin yanında modern yetiştirme teknikleri de gelişmeye kısmen de olsa başlamıştır. Yeni tekniklerin uygulanmaya başlandığı alanlarda verim ve kalitede önemli artışlar sağlanmıştır. Misal olarak domateste açık alanda sırık çeşitlerin kullanılmasıyla beraber yıllık domates üretimi üç misli artmıştır. Bağcılık, turşu ve salamura üretimi yaygındır. Benzer gelişmeler ve üretimlerde bölgesel farklılıklar görülmektedir. Üretimin öncülüğünü de FERGANA bölgesi yapmaktadır. Bu farklılık değişik sebze ve meyve türlerinde de görülmektedir.
Yaş sebze ve meyve sektöründe yaşanan bu gelişmelerin yanında, üretim teknikleri ve ambalajlama teknolojisine henüz yerli üretimde başlanmamıştır. Ülke genelinde örtü altı yetiştiriciliğinin (SERACILIK) yapılmasına uygun geniş mikro klima alanları olmasına rağmen örtü altı yetiştiriciliği yok denecek düzeydedir. Özbekistan da henüz sebze ve meyveyi günümüz teknolojilerine uygun olarak işleyen sanayi kuruluşları da pek azdır. Diğer yandan mevcut geleneksel üretim yapan kuruluşların, istenen kalite ve miktarlarda üretim yapamamaları, ülke çapında yaş sebze ve meyve yetiştiricilerinin de zarar etmelerine sebep olmaktadır. Bu nedenle piyasa rekabeti açısından da uygun düşmemektedir. Ülkede ki tüm Laboratuvarın Uluslararası Standartların altında olması sebebiyle, Gıda analizi alt yapısının yetersizliği ile boylama ve ambalajlama kültürünün de gelişmemiş olması yurt içi ve yurt dışı pazarlarda sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Bu ve benzer yetersizlikler nedeniyle Özbekistan’da yaş sebze ve meyve sektörü ile geçinen nüfusun beklenen gelir düzeyine ulaşması mümkün olmamaktadır. Rekabet ortamının sürekli kızıştığı günümüz piyasa şartlarında yenilikçi uygulamalara yönelmek, kalkınmanın en önemli anahtarı olarak görülmektedir. Ağır sanayisini, güçlü bir şekilde kuramayan ülkelerde en fazla öne çıkan sektör, tarıma dayalı gıda sanayisidir. Gıda sanayisinde de geliştirilecek yenilikçi ürünler ve uygulamalar ülkenin ve üreticinin gelişmesinde etkili olacaktır. Sebze ve meyve çeşitliliğini artırmak ya da bulunmadıkları bölge ve mevsimlerde de tüketilmesini sağlamak için çeşitli yöntemlerle muhafaza edilmesi gerekmektedir.
Sebze ve meyveler, kurutularak, dondurularak ve ısıl işlem uygulanarak muhafaza edilebilir. Ya da sebze ve meyveler; kolay saklamak ve taşımak, bazılarını istenilen yönde değiştirerek işlenebilir. Sebze ve meyveler bu yöntemlerden hangisiyle esas ürüne (prosese) işlenecek olursa olsun belli ön işlemlerden geçirilmek zorundadır. Yıkama, ayıklama, sınıflandırma, sap çıkarma, çekirdek çıkarma, kabuk soyma ve haşlama başlıca ön işlemlerdir. Ön işlemleri yapılmamış sebze ve meyveleri esas ürüne işlemek mümkün değildir. Ön işlemler; hijyenik ve sağlıklı ürünler üretmek, uygulanacak temel işlemin işini kolaylaştırmak, tüketici beğenisine göre ürün hazırlamak, mikro biyel faaliyetleri yavaşlatmak, enzim faaliyetlerini durdurmak ve ham maddeyi tüketilebilecek hâle getirmek gibi çok önemli görevleri yerine getirir. Ön işlemler, her sebze ve meyveye göre farklılık gösterebileceği gibi işleneceği ürüne göre de değişir. Sebze ve meyvelere işlenmeden önce uygulanacak ön işlemleri, bu ön işlemin amacını, yöntemlerini ve gıda sanayinde kullanılan makine çeşitliliği ve üretim teknolojilerini bu fizibilite ile ortaya konarak uygulamaya başlatılacaktır. Ayrıca toprağın, suyun ve tohumun ıslah edilmesi neticesinde üretilecek olan iyi tarım ürünleri günümüz teknolojileri ve makineleriyle üretimi yapılarak piyasalara arz edilecektir. Gıdaları uzun süreli muhafaza etme, kurutma, tuzla salamura yapma ve konserve gibi geleneksel yöntemlerin yanı sıra son yıllarda dondurma yöntemi de öne çıkmaya başlamıştır. Dondurma, gıdaların kalite, tat, koku ve besin değerlerinin en iyi korunduğu gıda saklama yöntemi olarak kabul edilmektedir. Bunun için fresh ve soğuk zincir üretim hattı gündeme gelmiştir. Hazır gıda sektörü, insanların tüketim alışkanlıklarının değişmesi ile birlikte hızla gelişmektedir.
Çalışan kadın sayısının çoğalmasından ötürü hazır gıdaya ilginin artmasının yanı sıra toplu tüketimin yoğun olduğu hastane, kışla, okul, otel, lokanta vb. sayısında ki artış da sektörün gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Netice olarak sebze ve meyve üretimini en verimli bir şekilde değerlendirmek, iç ve dış pazarlarda satış kabiliyetini artırarak, ülke ekonomisine ve istihdama katkıda bulunulacaktır.
