1. OTOMATİK TEMİZLEME YÖNTEMİ (CIP)

1.1. Tanım

Modern süt işletmelerinde; bakteriyolojik açıdan yetersiz ve zaman alıcı olan elle temizlemenin yerine otomatik makinalarla yapılan temizleme yöntemleri tercih edilmelidir. Elle temizlemede olduğu gibi, makine ve ekipmanları parçalara ayırmaya gereksinim duymadan çalkalama suyu ve deterjan çözeltisinin üretim hattında sirkülasyonu ile yapılan “otomatik temizleme yöntemi”, kısaca CIP olarak bilinir.

Ayrı bir tanımlama ile otomatik temizleme; kapalı devreleri oluşturan ve birbirine bağlı cihaz ve makinaların içerisinde temizleme sıvısının sirkülasyonu yolu ile yapılan temizleme işlemidir. CIP ifadesi,, bu yöntemin İngilizce’de “Yerinde Temizleme” anlamına gelen “CLEANING IN PLACE” ifadesinin baş harflerinden oluşmuştur. CIP veya C.I.P. şeklinde yazılmaktadır. Yerinde temizleme yöntemi yani CIP; yüksek derecede etkili ve yeterli olup, özellikle uzun boru hatlarının ve geniş hacimli tankların temizlenmesinde son derece başarılı bir şekilde uygulanan tek yöntemdir. Süt işletmelerinde spesifik hijyen sorunlarının çözümünde CIP temizleme yöntemi büyük bir öneme sahi0tir. Uzun yıllardan başarı beri ile uygulanmaktadır. Süt işletmelerinin otomatik olarak temizlenmesini ve sanitasyonunu sağlayan CIP sistemlerinin yaygın olarak kullanımı, personelin tehlikeli kimyasal maddelerle direkt temasını azaltması açısından son derece öneme sahiptir.

CIP sisteminin avantajlı ve dezavantajlı yönleri aşağıda görüldüğü şekilde özetlenebilir.

1.1.1. CIP Sisteminin Avantajları

1. Sudan, deterjandan ve ısıdan en verimli şekilde yararlanarak giderlerden tasarruf sağlar.

2. İşletme daha verimli çalışır. Zaman kaybı minimum düzeyde olur.

3. İşçilikten büyük tasarruf sağlanır. Çünkü alet ve cihazların sökülüp takılmasına gerek yoktur.

4. Çalışanlar için büyük bir rahatlık ve emniyet sağlar. Tank içerisine girmeye, deterjanla ve dezenfektan maddelerle temas etmeye gerek kalmaz.

5. Daha hijyenik çalışma olanağı yaratır. Temizleme programı tam olarak ve etkili bir şekilde sürdürülebilir. Yeniden kontamine olma riski yoktur.

1.1.2. CIP Sisteminin Dezavantajları

1. Her üniteye uygulamak mümkün değildir. Çok yoğun kirlerin CIP sistemiyle temizlenmesi mümkün değildir.

2. İlk yatırım maliyeti yüksektir.

3. Çok karmaşık ekipmanlar içerdiği için, daha fazla bakıma gereksinim gösterir.

1.2. CIP Yönteminin Dayandığı Prensipler

CIP temizleme sistemiyle işletme içerisinde yüksek bir sanitasyon standardı yakalanabilmektedir. Ancak CIP sisteminin kullanılacağı süt işletmelerinin buna uygun şekilde dizayn edilmeleri zorunludur. İşletmelerin hijyenik planlanmasının, boru hatlarının, bağlantı elemanlarının ve ekipmanlarının hijyenik seçilmesinin CIP yönteminin başarı ile uygulanmasında büyük önemi vardır. Boru hatlarının temizlenmesinde en önemli faktör akış hızıdır. Boru boyutları ne olursa olsun, iyi bir temizleme için akış hızının en az 1,5 metre/saniye olması gerekmektedir.

Boru hatlarındaki en önemli sorunlardan birisi ölü noktaların veya ölü boşlukların bulunmasıdır. Genellikle yeni bazı aletlerin veya boşaltma vanalarının montajı için boru hatlarına konulan T_parçalarının bir çıkışı çoğu kez kullanılmaz ve bu bölümün temizlenmesi son derece zordur. Bu nedenle ölü bölüm olarak adlandırılan bu çıkış Şekil: 1‘de görüldüğü gibi mümkün olduğunca kısa tutularak temizleme çözeltisinin ölü noktalara ulaşması sağlanmalıdır. Boruların dikişsiz paslanmaz çelik olması ve gereken yerlerde argon kaynağı kullanılması hijyenik açıdan zorunludur. Boruların iç kısmı polisaj yapıldığı takdirde, daha kısa sürede temizlik sağlanmakta ve mikroorganizmalar etkisiz hale getirilebilmektedir. Pürüzlü yüzeylerin temizlenmesi ve sanitasyonu bir hayli zordur.

Gelişmiş kaynak teknikleri kullanıldığı takdirde, boru kalınlığı ile kaynak kalınlığı arasında bir fark meydana gelmekte ve böyle kaynakların taşlanmasına ve polisajına gerek kalmamaktadır. Borular rakorla birleştirildikleri takdirde, bu amaçla yapılmış IDF (Uluslar arası Sütçülük Federasyonu) veya ISO (Uluslar arası Standartlar Teşkilatı) tarafından onaylanmış rakorların kullanılması tavsiye edilir. sökülmeden yerinde temizlenebilen bu rakorlar, CIP temizleme yöntemine uygundur. Normal rakorların bağlantı yerlerindeki yarıklara süt artıkları gireceğinden, bunların sökülmeden temizlenmeleri mümkün değildir.

….