Meyve ve Sebze ile ilgili kavramlar ve GDO

Doğal Ürünler Bu ürünler tamamen doğal koşullarda üretilen ürünlerdir. Kimyasal gübre ve tarım ilacı kullanmadan, doğal tohumlarla üretilirler.

Organik Ürünler Bitkisel üründe kalıntı bırakmayan, bitki yoluyla hayvana ve insana geçebilecek özel izinli kimyasalların uygun biçimde kullanımıyla elde edilen ürünlerdir. Başka bir ifade ile gerçek anlamda doğal ürün değil ancak zararlı kimyasal içermeyen ürünlerdir.

Aşılı Ürünler Bunlar iki doğal ürünün birleştirilmesiyle elde olunan ürünlerdir.Güçlü kökü olan fideler üzerine kıymetli fideler aşılanır. Böylece hem ürün kalitesi iyileştiriliyor hem de daha kıymetli ürün elde olunur. Örneğin çevre koşulları ve hastalıklara karşı daha dayanıklı olan menengiç kökü üzerine antep fıstığı aşılanmaktadır.

Hibrit (melez) ürünler Aynı tür veya aynı cinse ait iki farklı tohum birleştirilerek daha güçlü ve daha verimi yüksek tohumlar üretilebilmektedir.

Genetiği Değiştirilmiş Organizma Bir canlı türüne başka bir canlı türünden gen aktarılması veya mevcut genetik yapıya müdahale edilmesi yoluyla yeni genetik özelikler kazandırılmasını sağlayan modern biyoteknoloji tekniklerine gen teknolojisi, gen teknolojisi kullanılarak doğal süreçler ile edinilmesi mümkün olmayan yeni özellikler kazandırılmış organizmalara da “Genetik Yapıları Değiştirilmiş Organizma (GDO)= Geneticaly Modified Organisms (GMO) veya uluslararası kullanımı ile “Living Modified Organism (LMO)= Değiştirilmiş Canlı Organizmalar adı verilmektedir. Ülkemizde ise genetik yapısı değiştirilmiş tarımsal ürünleri ayırmak için genel bir isim olarak “Transgenik ürün” de denilmektedir.

Genetiği değiştirilmiş ürünler

Genetik Değişiklik Nasıl Yapılır? Genetiği değiştirilmiş ürünler genetik mühendisliği yöntemleri ile elde edilmektedir. İstenen gen bir organizmadan diğerine aktarılmaktadır. Aktarılacak genin bitki genomuna yerleştirilmesi için iki temel yöntem kullanılmaktadır. Birincisi gen silahı denen aletle yapılmaktadır. Ikinci metodda ise genin bitkiye yerleştirilmesi için bakteriler kullanılmaktadır.

Biyogüvenlik Nedir? “Modem biyoteknoloji tekniklerinin uygulamalarınin ve modern biyoteknoloji ürünlerinin insan sağlığı ve biyolojik çeşitlilik üzerinde oluşturabileceği olumsuz etkilerin belirlenmesi sürecini (risk değerlendirme) ve belirlenen risklerin meydana gelme ihtimalinin ortadan kaldırılması ya da, meydana gelme durumunda oluşacak zararların kontrol altında tutulması için (risk yönetimi) alınan tedbirleri” ifade eder.

Biyoteknoloji uygulamalarında kullanılan teknik, canlıda yapılan genetik değişiklik, sonuç ürün ve ürünün, kullanım amacı ile yeni farklı riskler oluşturduğundan ayrı tedbirler gerektirmektedir. Bu nedenle biyogüvenlik laboratuvar ve kapalı alan denemeleri (sera çalışmaları dahil), çevreye salımı ve gıda olarak kullanımı için ayrı düzenlemeleri içermektedir.

GDO’lar niçin bu kadar tartışma konusu olmaktadır? Gen teknolojisi ve gen transferi çalışmalarının günümüzde ön plana çıkardığı tartışmalardan biri de transgenik ürünlerin genetik manipulasyonlar sırasında istenmeyen ve öngörüIemeyen genetik özellikler kazanması konusundadır. Istenmeyen özellikleri kazanmış transgenik canlılar ve bunların ürünlerinin insan, hayvan ve çevre sağlığı açısından sorunlar yaratabileceği düşünülmektedir

Modern biyoteknolojinin riskleri nelerdir? Modern Biyoteknoloji ürünlerinin risk oluşturıma ihtimali bulunan başlıca alanlar insan ve hayvan sağlığı, biyolojik çeşitlilik, çevre ve sosyo- ekonomik yapıdır.

insan ve hayvan sağlığı İnsan ve hayvanda alerjik ve toksik etkisi olan genlerin aktarılması, Gıdanın kalitesi ve besin öğelerini azaltıcı maddelerin gıdaya geçiş tehlikesi, Transfer edilen genlerin, insan ve hayvan bünyesindeki mikroorganizmalarla birleşme ihtimali, Antibiyotiğe dayanıklı genin kullanılması sonucu insanlarda antibiyotiğe dayanıklılığının artması

Çevreye Etkisi GDO’nun yetiştiği ortamda yaşayan bitki, böcek, mikroorganizma ve diğer canlılara etkisi, Aktırılan genlerin ekili alanlar dışında diğer alanlara ve doğal çevreye sıçraması, Böceklerin genetik değiştirilmiş bitki tarafından üretilen toksiniere direnç kazanması, Bu toksinlerin hedef dışı organizmalara etki etmesi riski. Virüs kaynaklı genlerin dayanıklılık genini diğer virüslere transfer etme ihtimali,

Genetik değiştirilmiş bitkilerin salıverildikleri çevrede bitki sosyolojisinin bozulması, Doğal türlerde genetik çeşitliliğin kaybı, Ekosistemdeki tür dağılımının ve dengenin bozularak genetik kaynakları oluşturan yabani türlerin doğal değişimlerinde sapmalara sebep olması, Genetik kirlilik ~ Süper tohum ve süper pestlerin oluşması riski ~ GO mikroorganizmaların toprak mikroorganizma yapısına olumsuz etkileri ~ Doğal ortam dengesini bozması ve tek yönlü floranın oluşması

Sosyo-ekonomik ve etik yaklaşımlar? Pahalı tohum ~ Küçük çiftçilerin bu durumdan zarar görmesi ~ Gıda yardımı kapsamında GDO’lu ürünlerin kullanılmasının etik olmaması ~ Bu teknolojiyi üreten gelişmiş ülkelerin dünya gıda ticaretini ellerinde tutmaları nedeniyle gelişmekte olan ülkelerdeki gıda güvencesini olumsuz etkilemeleri ~ Bu ürünlerin genetik değiştirildiklerine dair etiketlenmemelerinin etik olmaması ~ Organik ve diğer sürdürülebilir tarım yöntemlerine zarar vermesi

GDO’lu ürünlerin potansiyel yararları nelerdir? Verimliliğin artması Çiftçilik maliyetlerinin düşmesi Besin öğelerince zenginleştirme Ürünlerin içinde yenilebilir aşılar Uygun olmayan koşullarda bile yetişen ürün çeşitleri

Hastalığa dirençliliği sağlayan bir genin buğday bitkisinden çeltik bitkisine aktarılmasında olduğu gibi, genetik mühendisliği sadece yakın akraba türler arasında değil birbirinden çok farklı canlı türleri arasında bile gen transferi yapılabilmesine imkan sağlamaktadır. Örnek ôlarak, bir bakteriden mısıra veya soyaya gen transfer edilmesini verebiliriz.

Olumlu yönleriyle kullanıldığında insanlığa büyük faydalar sağlamakla birlikte modern biyoteknolojinin en büyük olumsuzluğu, kullandığı materyalin doğrudan “canlı” varlıklar olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak, olumsuz kullanıma açık olması yanında, yenilikler ile birlikte gelen bilinmeyenIerin ortaya koyduğu riskler de ihmal edilememelidir

Modern Biyoteknoloji en geniş kullanım alanını tarım ve hayvancılıkta bulmuştur, Yüksek miktarda ve kalitede ürün almak amacıyla geleneksel kültür çeşitlerinin veya bunların yabani akrabalarının genetik yapıları değiştirilmektedir, En çok üzerinde çalışılan özellikler, hastalıklara ve zararlılara karşı dayanıklılık, yabancı ot ilaçlarına dayanıklılık, meyve olgunlaşma sürecinin değiştirilrnesi, raf ve depolama ömrünün uzatılması ve aromanın artırılmasıdır, Gen transferinde en başarılı olunan bitkiler domates, patates, mısır, soya fasulyesi, pamuk, tütün ve kolzadır,

Halihazırda en çok üretimi yapılan transgenik bitkiler: Ürün Yeni Özellik Soya Fasulyesi Herbisite dayanıklı Soya Fasulyesi Yüksek OIeik Asitli Kanola Herbisite dayanıklı Kanola Yüksek Lauratlı Kanola Yüksek Oleikasitli Mısır Insekte Dayanıklı Mısır Herbisite dayanıklı Pamuk Herbisite dayanıklı Parmuk Insekte dayanıklı Papaya Vürüse dayanıklı Patates Insekte dayanıklı Patates Vürüse dayanıklı Kabak Vürüse dayanıklı Domates Olgunlaşması geciktiriimiş Domates Herbisite dayanıklı

…