Hazırlayan:
Gram Negatif Bakterilerden
Shigella
Yersina enterocolitica
Salmonella
Campylobacter jejuni
Vibrio
Aeromonas
—Shigella
—Shigella enfeksiyonları tipik olarak yeme yoluyla (dışkıdan ağıza) meydana gelir. Konağın yaş ve durumuna göre, yalnızca 10 bakteri dahi enfeksiyona neden olabilir. Shigella çekum ve rektumdaki bağırsak mukozasına imha ederek dizanteriye yol açar. Bazı suşlar, enterotoksin ve Şiga toksini salgılarlar, bu toksinler E. coli ‘nin ölümcül O157:H7 serotipinin salgıladığı toksinlere çok benzerler.
—Hastalığın en yaygın belirtileri ishal, mide bulantısı, kusma, mide krampları, zor dışkılamadır. Dışkıda kan, mukus veya irin bulunabilir. Ender vakalarda küçük çocuklar havale geçirebilirler. Belirtilerin başlaması bir haftayı bulabilir ama genelde bakterinin yeme yoluyla alınmasından 2-4 gün sonra başlar. Hastalık genelde birkaç gün sürebilir ama haftalarca da sürebilir.
—Ağır dizanteri ampisilin, TMP-SMX, veya ciprofloxacin gibi fluoroquinolone grubu antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
—Yersina enterocolitica
Genel Özellikleri
—Y. enterocolitica gram negatif ve küçük düz çubuk şeklindeki bakterilerdir ve genellikle kliniklerde örneğin yaralardan, yüzden, tükürükten, mezenterik lenf bezlerinden izole edilmektedir. Bununla birlikte sağlıklı insanlarda bulunmamaktadır. Y. Pseudotuberculosis insanların hastalıklı bölgelerinden izole edilmektedir.
—Her iki organizma da sıkça domuz, kuş, kunduz, kedi ve köpeklerden izole edilmektedir, fakat yalnızca Y. enterocolitica doğada ve gıdalarda saptanmıştır. Örneğin; havuz, göl, dondurma, süt, et gibi. İzole edilenlerin çoğunun patojen olmadığı tespit edilmiştir.
Hastalık Belirtileri
—Y. enterocolitica ‘nın neden olduğu hastalığa yersiniosis adı verilir
—Yersinia cinsi içerisinde üç patojenik tür bulunmaktadır. Bunlardan sadece Y. enterocolitica ve Y. pseudotuberculosis mide iltihabına yol açar. Bu güne kadar Y. pseudotuberculosis’ in gıdalardan bulaşan salgınlarla ilgili olarak rapor edilmiş çok az vaka bulunmaktadır . Bunlardan biri; Japonya ‘da Y. pseudotuberculosis ile kontamine olmuş su ve gıdaların insanlarda enfeksiyona neden olduğu bildirilmiştir.
—Yersiniosis, çoğu defa hafif bir ateş ve mide ağrısı ile beraber diyare ve/veya kusma ile kendini belli etmektedir. Ayrıca karın krampları ve yüksek ateş de belirleyici semptomlardır. Yersinia ise mezenterik lenfadenit yaparak apandisite benzeyen bir durum oluşturmaktadır. Fakat diğer bölgelerdeki enfeksiyonlara da yol açabilmektedir; yaralarla idrar uzuvlarına bulaşması gibi.
—Enfeksiyon dozu bilinmemektedir.
—Genellikle gıdalarla veya içeceklerle bulaşmakta ve tüketimden 24 – 48 saat sonra hastalık ortaya çıkmaktadır.
Teşhis
—Yersiniosis’in teşhisi konak kişinin dışkısından, kanından veya kusmuğundan organizma izole edilmesiyle başlamakta bazen de apandis çıkarımına kadar gidilir. Serolojik ve biyokimyasal testler sonucu konak kişideki veya almış olduğu gıdadaki Y. enterocolitica varlığı ile hastalık doğrulanmaktadır. Diyare vakalarının %80 i, karın ağrısı ve ateş en belirgin belirtilerdendir.
—Dışkıdan izolasyonu zor olduğu için birçok ülke bu konuda serolojik sonuçlara güvenmektedir. Birden bire kötüye giden ve iyileşme durumundaki hastanın antikorları muhtemel Yersinia spp . serotiplerinin varlığı şüphesiyle titre edilmektedir.
İlgili gıdalar
—Etler (domuz, kuzu, sığır..vb), istiridye, balık ve çiğ süt Y. enterocolitica suşlarının bulunabileceği muhtemel gıdalardır. Organizma geniş bir yaşam alanında bulunabilmektedir örneğin toprak, su, domuz, kunduz, sincap gibi. Çevrede bu kadar çok yerde bulunabilmesi tükettiğimiz gıdalara bulaşma riskine sahiptir, fakat tam olarak kontamine ettiği gıdalar bilinmemektedir. Yetersiz sanitasyon, sterilizasyon (gıda işlenirken) ve uygunsuz depolama gibi etkenler de kontaminasyona neden olur.
Önlenmesi
—Yersinia ısıya duyarlıdır ve 70 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda yaşayamaz. Çiğ veya tam pişmemiş gıdalarla veya çapraz kontaminasyon (zararlı etkenlerin gıdalara dolaylı yoldan bulaşmasıdır) enfeksiyona neden olmaktadır. Yeterli pişirme ve uygun hijyenik koşullarda enfeksiyon büyük ölçüde engellenmektedir.
Risk grupları
—Hastalığa özellikle, büyük çocuklar, zayıf kişiler, yaşlı ve terapi uygulanan kişiler daha duyarlıdır
Salmonella
Genel özellikleri
—Salmonella çubuk şeklindeki, hareketli (hareketsiz olan S. gallinarum and S. pullorum hariç), spor oluşturamayan ve Gram- negatif olan bir tür bakterinin adıdır. Yaygın olarak hayvanlarda özelliklede kümes hayvanlarında ve domuzda görülür. Bu organizmanın kaynakları su, toprak, böcekler, fabrika yüzeyleri, mutfak yüzeyleri, hayvan dışkıları, çiğ et, ve çiğ deniz mahsulleri sadece birkaçıdır.
Hastalık belirtileri
—S. typhi ve paratyphoid bakteriler septisemik’e neden olurlar ve insanlarda tifo veya tifoya benzer bir ateşlenmeye neden olurlar. Salmonellosis’ın diğer çeşitleri hafif semptomlara neden olur.
—Akut semptomlar: mide bulantısı, kusma, karın bölgesinde kramplar, ishal, ateş, ve baş ağrısı. Kronik sonuçlar:Akut semptomlarının görülmesinden sonra eklemlerle ilgili semptomlar 3-4 hafta sürebilir.
—Başlangıç zamanı 6-48 saat
—Hastalık yapıcı doz 15-20 hücre kadar az sayıdadır, ve bulaştığı kişinin yaşına ve sağlık durumuna bağlıdır ve suş’un bağlı olduğu cinsler arasında farklılık gösterir.
—Semptomların sürekliliği akut semptomları bir iki gün veya daha uzun sürebilir, ve bulaştığı canlının özelliklerine, vücuda alınan doza ve suş’un özelliklerine bağlıdır.
—Hastalığa neden olması Salmonella organizmasının bağırsak lümen’in den iltihaplı olan kısa bağırsak epitel hücrelerine geçmesi veya nüfuz etmesiyle hastalığa neden olur, bu muhtemelen enterocyte’ da enterotoksin üretildiğinin göstergesi olabilir.
Teşhis
—Serolojik tanımlanması kültürün dışkıdan izole edilmesi ile yapılır.
İlgili gıdalar
—Çiğ et, kümes hayvanları, yumurta, süt ve süt ürünleri, balık, karides, kurbağa bacağı, maya,hindistan cevizi, soslar, salata sosu, kek karışımı, krema doldurulmuş tatlılar, yemeklerin üzerine konulan malzemeler, kurutulmuş jelatinler, yerfıstığı yağı, kakao ve çikolata.
—Çeşitli Salmonella türleri uzun süredir yumurta kabuğunun yüzeyinden izole edilmektedir. S. enteritidis ile ilgili var olan durumlar yumurtanın içinde, sarısında da, organizmaların bulunmasıyla karışık bir hal almıştır. Bu ve diğer bilgiler güçlü bir şekilde dikey bir bulaşmanın var olduğunu göstermektedir.örneğin organizmaların kabukta toplanmadan önce yumurta sarısında toplanması. Yumurtadan başka gıdalarda S. enteritidis hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Önlenmesi
—Salmonella ısıya duyarlıdır ve iyi bir ısıtma (70 °C’nin üzerinde) ile öldürülebilir. Çiğ veya tam olarak pişirilmemiş gıdalar ve çapraz kontaminasyon, pişirilmiş gıdaların pişmemiş olanlarla veya kontamine olmuş maddelerle(kesme tahtası) temas da olması bulaşmanın başlıca nedenleridir. İyi bir pişirme ve gıdaların hijyenik bir şekilde muhafaza edilmesi daha fazla Salmonella bulaşmasını engeller
Komplikasyonları
—S. typhi ve S. paratyphi A,B,C insanda tifo ve tifoya benzer bir ateşlenmenin olmasına neden olur. Bulaşmış olduğu birçok organda doku bozukluklarına neden olur. Tifo ateşinin ölüm oranı 10%’dur. Karşılaştırıldığı zaman bir çok salmonellosis çeşidinden 1% daha düşüktür. S. Dublin septisemic olduğu zaman yaşlılarda ölüm oranı %15 dir. S. enteritidis’in ölüm oranının hastanelerde ve hastabakıcıların evlerinde gözlenenlerde yaklaşık olarak % 3.6 olduğu kanıtlanmıştır.
—Salmonella septicaemia ileri aşamalarda her organ sistemini kontamine edebilir.
—Postenteritis reactive arthritis ve Reiter sendromunun genellikle 3 hafta sonra görüldüğü kaydedilmiştir. Reactive arthritis kültürün kanıtlandığı durumlarda 2% sıklıkla görülebilir. Septic arthritis, septisemia ile rastgelebilir ve görülebilir, tedavisi zor olabilir.
Risk grupları
—Bütün yaş grupları buna maruz kalabilir, fakat semptomları yaşlılarda, bebeklerde ve hastalıklı insanlarda daha şiddetlidir. AIDS hastaları salmonellosis’la sıklıkla karşılaşırlar (sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığında tahmini 20 kat daha fazla).
Campylobacter jejuni
Genel özellikler
—Campylobacter jejuni Gram-negatif, ince, kavisli ve hareketli çubuk şeklinde bir bakteridir. Mikroaerofilik organizmadır, yani az miktarda oksijene ihtiyaç duymaktadır. Nispeten hassastır ve çevresel strese karşı duyarlıdır (örneğin %21 oksijen, kurutma, ısıtma, dezenfektanlar, asidik ortamlar). Mikroaerofilik olmasından dolayı optimum üreme koşulları için %3-5 oksijene ve %2-10 karbondioksite ihtiyaç duyar. Bu bakteri şimdilerde önemli bir enterik patojen olarak bilinmektedir. 1972’den önce, dışkıdan izolasyon yöntemleri geliştirildiğinde, koyun ve sığırlarda düşük ve bağırsak iltihabına neden olduğuna ve hayvanlar için patojen olduğuna inanılıyordu.
—Avrupa’da C. jejuni bakteriyel ishal hastalığının baş nedeni olmuştur. Shigella spp. ve Salmonella spp birleşiminden bile daha fazla hastalığa neden olmaktadır.
—Amerika’da ve Avrupa’da sağlıklı bireyler tarafından C. jejuni ‘nin taşınmamasına rağmen, sıklıkla sağlıklı sığır, tavuk, kuş ve hatta sineklerden izole edilmektedir. Bazen de akarsu ve havuz gibi klorlanmış su kaynaklarında bulunmaktadır.
—C. jejuni ‘nin patojenik mekanizmalarından dolayı, halen daha çalışmalar sürmektedir, patojenik suşların patojenik olmayan suşlardan ayırt edilmesi son derece zordur. Bununla beraber, tavuklardan izole edilenlerin patojen olduğu gözlenmiştir.
Hastalık belirtileri
—C. jejuni ‘nin neden olduğu hastalığa campylobacteriosis denir. Bu hastalıklar ayrıca campylobacter mide iltihabı veya bağırsak iltihabı olarak da bilinmektedir.
—C. jejuni enfeksiyonu ishale neden olabilir, bu ishal sulu veya yapışkan olabilir ve kan (genellikle esrarengiz) içerebilir vede fekal lekosit (beyaz hücreler) içerebilir. Diğer belirtileri sıklıkla, ateş, karın ağrısı, bulantı, baş ağrısı ve kas ağrısıdır. Çoğunlukla hastalık, kontamine gıdanın veya suyun tüketiminden 2-5 gün sonra ortaya çıkar. Genellikle hastalık 7-10 günde son bulur, fakat kötüye gitme olayları da seyrek değildir (yaklaşık durumların %25’i). Çoğu enfeksiyon kendi kendine son bulur ve antibiyotikle tedavi edilmezler. Bununla beraber, eritromisin ile tedavi enfeksiyonlu insanın bakteriyi dışkısıyla atma süresini kısaltır.
—C. jejuni ‘nin enfektif dozu son derece azdır. İnsan beslenme çalışmaları 400-500 bakterinin bazı bireylerde hastalığa neden olduğunu göstermiştir, fakat bazı kişilerde ise çok daha fazla sayıda bakteri gerekmektedir. Gönüllü insanlarda beslenme çalışmaları göstermiştir ki, insan vücudunun hassaslığı da bir miktar enfektif dozu etkilemektedir. C. jejuni ‘nin patojenik mekanizması halen daha tamamen anlaşılmış değildir, fakat ısıya duyarlı ve ishale neden olan toksin üretmektedir. Ayrıca C. jejuni istilacı bir organizma da olabilir.
Teşhis
—C. jejuni genellikle bireylerin ishalli dışkılarında yüksek sayılarda bulunmaktadır, fakat izolasyonu için özel antibiyotikli ortamlar ve özel mikroaerofilik atmosfer (%5 oksijen) gerekmektedir. Bununla beraber, çoğu klinik laboratuar, talep edilirse Campylobacter spp. İzolasyonu için donatılır.
İlgili gıdalar
—C. jejuni sıklıkla çiğ tavuğu kontamine eder. Araştırmalara göre perakende olarak satılan tavukların %20-100’ü kontamine olmuştur. Birçok sağlıklı tavuğun bağırsak sisteminde bu bakteriyi taşıması artık şaşırtıcı bulunmamaktadır. Çiğ süt de enfeksiyon kaynağıdır. Çiftliklerde sıklıkla bakteri, sağlıklı sığırlar ve sinekler tarafından taşınmaktadır. Klorlanmamış sular da enfeksiyon kaynağı olabilmektedir. Bununla beraber, tavuğun uygun biçimde pişirilmesi, sütün pastörizasyonu ve içme suyunun klorlanması ile bakteri öldürülebilir.
Önleme
—Tamamen engelleme, muhtemelen imkansızdır, fakat yeterli depolanmış, ısıtılmış ve pişirilmiş gıdalar genelde güvenlidir. En büyük risk çapraz-bulaşma riskidir, burada pişirilmiş gıda hammadde ile veya kontamine olmuş aletlerle (kesme tahtası) kontağa geçer ve kontaminasyona neden olur.
Risk altındakiler
—Herkes C. jejuni enfeksiyonu olabilmesine rağmen, 5 yaşın altındaki çocuklar ve genç yetişkinler (15-29) daha sıklıkla bu enfeksiyondan muzdarip olabilirler.
Vibrio
—Önemli türleri : Vibrio parahaemolyticus, Vibrio vulnificus, Vibrio cholerae
—Neden önemlidir? Vib. parahaemolyticus ve Vib. cholerae mide ve bağırsak hastalıklarına yoaçarken, Vib. vulnificus septisemi gibi bağırsak dışı hastalıklara yol açar. Çok miktarda az pişmiş veya çiğ deniz ürünlerinin tüketildiği yerlerde mide rahatsızlıklarının önemli nedenidir. Toxigenik Vib. cholerae O1 ve O139, su ve gıda kaynaklı epidemik ve pandemik potansiyelli kolera salgınına sebep olur.
—Ekolojik yaşam alanları: Deniz, kıyı ve nehir ağzı suları, deniz organizmaları. Patojenik vibrilarbağzen nehir ağızlarının tatlı su tarafında bulunur.En sık rastlanılan gıdalar:Balık ve deniz ürünleri. Vib. Cholerae yeterli temizliğin olmadığı ve dışkı kontaminasyonunun olduğu su ve gıdalarda bulunur.Karekteristiği ve büyüme şartları:Gram-negatif, Fakultatif anaerobik, Spor oluşturmaz ,Kıvrımlı çubuksu,Hareketli

Büyümeleri:
V. parahaemolyticus: Sıcaklık 5 – 45°C (37°C), PH 4.8 – 11 (7.8 – 8.6), aW 0.94
V. cholerae: Sıcaklık 10 – 43°C (37°C), PH 5 – 9.6 (7.6) , aW 0.97
V. vulnificus: Sıcaklık 8 – 43°C (20-30°C), PH 5 – 10, aW 0.96
—Vib. Parahaemolytikus:
*Normalde <5°C ölmeye başlar
*Soğutma sıcaklıklarında haftalarca, donma sıcaklıklarında 7 hafta hayatta kalabilir.
*65°C de D değeri = *Kurutma ve tatlı suya karşı hassastır.

Vib. Cholera:
*Asidik ortamlara ve (desiccation)a karşı son derece hassastır.
*Soğutulmuş veya dondurulmuş depolamada değişen sürelerde hayatta kalır. ( 7°C’de 3 haftaya kadar Dondurulmuş depoda 5 aya kadar)
*60°C’ de D değeri = 2.7 dakika

Vib. Vulnificus:
*Çevreselkoşullara diğer Vibrio cinslerinden daha hassastır.
*Hafif ısı uygulaması ve düşük pH’la Inactive edilebilir.
Aeromonas
Genel özellikler
—Aeromonas hydrophila bütün tatlı su ve acı sularda bulunan bir bakteri türüdür. A. hydrophila ‘nın bazı suşları balıklarda hastalığa neden olabilir ve insanlarda açık yaralardan dolayı veya fazla miktarda organizma bulunan gıda veya suyun tüketilmesinden dolayı enfeksiyonlara neden olabilir ve bunlar hem suda hem karada yaşayabilirler.
—Diğer Aeromonas türleri hakkında pek fazla bir şey bilinmemektedir, fakat diğer cinslerde suda yaşayan ve insanlara hastalık bulaştıran mikroorganizmalardır.
Hastalık belirtileri
—A. hydrophila sağlıklı bireylerde mide iltihabına veya bireylerde bozulan bağışıklık sistemi ile septisemiye veya çeşitli habisliklere neden olabilir.
—A. caviae ve A. sobria insanlarda bağırsak iltihabına veya bağışıklık sistemi tam olarak çalışmayan kişilerde septisemiye veya habisliklere neden olabilmektedir.
—Günümüzde A. hydrophila ‘nın insan mide iltihabının nedeni olup olmadığı konusunda münakaşalar bulunmaktadır. Organizmayı insanlar için patojen yapan birçok özelliğe sahip olmasına rağmen, gönüllü insan beslenme çalışmalarında, çok büyük hücre sayılarında (mesela 10 11) bile, insanlarda hastalık ortaya çıkarmada başarısız olmuşturlar. İshalli bireylerin dışkılarında bulunması ve bilinen diğer enterik patojenlerin bulunmaması durumunda, hastalıklarda bazı rollere sahip olduğu ileri sürülmüştür.
—Aynı şekilde, A. caviae ve A. sobria “patojen varsayılan” olduğu ve ishal hastalıkları ile alakalı olduğu düşünülmektedir, fakat henüz kanıtlanmamıştır.
—Mide iltihabının iki farklı tipi A. hydrophila ile alakalıdır: sulu (pirinç ve su) ishalle kolera benzeri hastalık ve kanlı ve sümüklü dışkı kaybı ile dizanterik hastalığıdır. Bu organizmanın infektif dozu bilinmemektedir, fakat SCUBA dalgıçlarının çok su almamaları durumunda bile hasta oldukları görülmüştür ve A. hydrophila bu kişilerin dışkılarından izole edilmiştir.
—Vücutta baştan başa organizmanın yayıldığı genel enfeksiyon temelde olan hastalıkla (septisemi) birlikte olduğu gözlenmiştir.
Teşhis
—A. hydrophila, dışkı veya kandan, koyun kanı ve ampisilin antibiyotiği içeren agar ortamı üzerinde kaplama ile geliştirilebilir. Ampisilin diğer mikroorganizmaların gelişimini engellemektedir. Cins tanımlarında biyokimyasal test serileri kullanılmaktadır. Organizmanın, enterotoksin üretme kabiliyetinin gastrointestinal semptomlara neden olduğu bilinmektedir ve bu da doku kültür analizleri ile doğrulanabilmektedir.
İlgili gıdalar
—A. hydrophila sıklıkla balık ve kabuklu deniz ürünlerinde bulunmaktadır. Ayrıca kırmızı et (kıyma, domuz eti, kuzu eti) ve kümes hayvanlarının marketlerde satılan modellerinde bulunmaktadır. A. hydrophila ‘nın öldürücülük mekanizması hakkında az şey bilinmektedir ve bütün suşlarının patojen olmadığı varsayılmaktadır.
Önleme
—Tamamen önleme, genelde imkansızdır, fakat yeterli depolanmış, ısıtılmış ve pişirilmiş gıdalar genellikle güvenlidir.
—En büyük risk çapraz-bulaşma riskidir. Pişirilmiş gıda; hammadde, kesme tahtası gibi kontamine olmuş malzemeler veya kirli su ile kontamine olabilir.
Risk altındakiler
—Genelde küçük çocuklarda sıklıkla gözlenmesine rağmen mide iltihabına bütün insanların hassas olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi zayıflamış veya habislik altında olanlar ciddi enfeksiyonlara karşı çok daha hassastırlar.

…