Genelde E. coli kısaltması ile veya koli basili olarak bilinen Escherichia coli (okunuşu Eşerişiya koli), memeli hayvanların kalın bağırsağında yaşayan faydalı bakteri türlerinden biridir. E. coli, pediyatrist ve bakteriyolog olan Theodor Escherich tarafından bebek dışkılarında keşfedilmiştir ve adını ondan alır; coli, “kalın bağırsaktan” demektir. E. coli, genel olarak bakteri biyolojisinin anlaşılması amacıyla üzerinde sıkça çalışılmış bir model organizma olmuştur. Canlılar arasında hakkında en fazla şey bilinen organizma olduğu söylenebilir

Başlangıçta bağırsak florası olarak kabul edilen ve burada B vitamini sentezine katılması ile yararlı olarak nitelendirilen E.coli, daha sonraları diyarejenik suşlarının ortaya konulması ile bu bakteriye bakış değişmiştir. Bugün için gıda kaynaklı en tehlikeli patojen bakteri E.coli’nin özel bir serotipi olan O157:H7’dir. } İnsanın bir günde dışkı yoluyla vücudundan geçen E. coli bakteri sayısı 100 milyar ila 10 trilyon arasındadır. Dışkıyı oluşturan bakteriler başlıca anerobik bakterilerdir. Başka hayvanlarda etkisiz olan bazı E. coli tipleri insana bulaştıklarında hastalık yapabilirler. Bunların en ünlüsü sayılan O157:H7 adlı serotip kanlı ishale ve ölüme yol açabilir.

E.coli yaklaşık olarak 2-6 boyunda µm, 0.6- 1.5 µm eninde,düz uçları yuvarlak bakterilerdir. Çoğu hareketli olmakla birlikte hareketsiz olan suşlarıda vardır. Bazı şusları kapsüllüdür. Spor oluşturmazlar. Gram negatiftirler.

Fakültatif anaerop bakteridir } Kan,serum,asit sıvısı ve glukoz ilave edilmeyen besi yerlerinde kolaylıkla üreyebilirler. Optimal üreme ısısı 37 °C optimal pH 7-7.2 dir. Ancak 22-44 °C ve pH 5-8 arasında ürerler. Özellikle 44 °C ‘de üreyebilmeleri benzer bazı bakterilerden ayırt edici özelliktir. } Kanlı agarda hafif nemli görünümlü, 1-2 mm çapında gri renkli koloniler oluştururlar. Etken uzun süreli soğuk ve donmuş muhafaza ortamında canlılığını korur.

E. Coli’nin somatik(O), kirpik (H), kapsül(K) antijeni vardır.antijen yapılarının belirlenmesi özellikle epidemiyolojik çalışmalarda yararlıdır. } O ANTİJENİ; ısıya ve alkole dayanıklıdır } H ANTİJENİ; protein yapıdadır.ısıya, alkole ve proteolitik enzimlere dayanıksızdır. } K ANTİJENİ; kapsul antijenidir.bir çok E.coli suşunda bulunur.üç tiptir.

E. coli ‘nin büyümesi ve bölünmesi. E. coli, orta kısmından yeni hücre duvarı yaparak büyür. Mavi ve kırmızı, sırasıyla, eski ve yeni hücre duvarını gösterir

Bağırsak florasının normal bir üyesi olan E. coli ile konak organizma arasında uyumlu bir ilişki olduğundan bakteri normalde hastalık yapmaz. Ancak, ortama geçmesi halinde, ki bu aynı organizmada başka bir organ olabilir (idrar yolu enfeksiyonu ile mesaneye geçmek gibi) veya başka bir konak organizmanın bağırsağı olabilir, E. coli bir hastalık etmeni olabilir. } Bazı E. coli tipleri içinde bulundukları hayvan için zararsız olmalarına rağmen insana geçtiklerinde hastalık yapabilirler. } Bu hastalıklar arasında başlıca ishalli hastalıklar olmakla beraber idrar yolu enfeksiyonları, menenjit, septisemi ve gram-negatif pnömoni de sayılabilir.

E. coli ‘nin, tavuk, dana ve başka hayvanlarda da hastalık yapabildiği gösterilmiştir. } E. coli içinde hastalık yapan pek çok tipi vardır. Bunlar hasta ettikleri dokular ve hastalık mekanizmalarına bağlı olarak aşağıdaki gibi gruplandırılırlar. } 1)İshalli hastalıklar } 2)İdrar yolu enfeksiyonu

İshalli hastalıklara neden olan E. coli tipleri aşağıdaki gruplara ayrılırlar; } Enterotoksijen E. coli (ETEC) tipleri, enterotoksin üreterek hastalık yapar. Çeşitli toksinler vardır, bazıları bağırsak mukozasına zarar veren sitotoksik enterotoksinlerdir, bazıları bağırsak hücrelerinin su ve elektrolit salgılamalarına neden olan sitotonik enterotoksinlerdir. } insan, domuz, koyun, keçi, sığır, köpek ve atlarda ishal (ateş olmadan) etkeni } ETEC çocuklarda ishale neden olan dünyanın önde gelen bakteriden biridir.

Enteroinvazif E. coli } Sadece insanlarda görülür. } (EIEC) tipleri, doku hücrelerinin içine girip çoğalırlar. Bunun yol açtığı enflamasyon tepkisi doku hasarını artırır. } Yüksek ateş ve ishale sebep olur.

Enteropatojenik E. coli (EPEC) } tipleri dokuya sıkıca bağlandıktan sonra bir enflamasyon reaksiyonu oluştururlar. Toksin salgılayarak değil, hücre içi sinyalizasyona etki ettikleri için ishale yol açtıkları düşünülmektedir. } insanlar, tavşanlar, kediler, köpekler ve atlar içinde ishal etkeni .

Enterohemorajik E. coli (EHEC) Bu grupta olanlar Enteropatojenik özellikler taşımaya ilaveten Şiga toksinleri salgılar. Bu gruba ait olanların en ünlüsü E. coli O157:H7’nin yol açtığı hastalık hemorajik kolit olarak adlandırılır. İshal az sulu, bol kanlı ve mukuslu olur. Insan, sığır ve keçiler bulunur. } EnteroAggregatif E. coli (EAEC), Bağırsak epiteline bağlanıp tuğla gibi dizilmiş bakteriler şeklinde görünür. Bu gruba has bakterilerin salgıladığı toksinler mukozaya zarar verip kronik ishale yol açarlar. Sadece insanlarda görülür.

Diffusely Adherent E. coli (DAEC), Bir yaştan küçük çocuklarda ishale yol açar. Özelleşmiş fimbiralar sayesinde seyrek bir şekilde epitele bağlanırlar ve hücre içi sinyal mekanizmasını etkinleştiriler. Bu grup hakkında az şey bilinmektedir

Uropatojenik E. coli (UPEC) İdrar yolu enfeksiyonlarının %90’ının nedenidir. Bu E. coli tipleri idrar yolu epitel hücrelerine özellikle bağlanabilen fimbriumlara sahiptir. Kadınların üretrasının erkeklerinkinden daha kısa olması nedeniyle bu enfeksiyon kadınlarda daha sıkça görülür. } Dışkıdan gelen bakteri genelde cinsel ilişki sonucu idrar yoluna girer, bakteriler üretrayı tırmanıp mesaneye ulaşırlar. Mesane enfeksiyonuna sistit denir, tedavi edilmediğinde böbrek yangısına (piyelonefrit) dönüşebilir.

E. coli türü içinde büyük bir çeşitlilik vardır, hatta modern tekniklerle gösterilmiştir ki Shigella ve Salmonella familyasının üyeleri aslında E. coli’nin alt- tipleridir. } E. coli türü içinde farklı özelliklere sahip olan, “suş” olarak adlandırılan çeşitli tipler vardır. Bunları birbirinden farklı kılan küçük mutasyonlar olabileceği gibi bütün bir genin, hatta pek çok genin, varlığı veya yokluğu, olabilir. } Suşları farklı kılan genler arasında toksin ve yapışma (adezyon) faktörleri gibi hastalık (virülans) faktörleri vardır. Örneğin O157:H7 suşunun taşıdığı Şiga toksini geni, E. coli ‘ye Shigella’dan geçmiştir.

Aşağıda E. coli ‘nin hastalık yapmasını sağlayan özelliklerin bazıları sıralanmıştır. Bunların hepsi bir arada olmaz, belli E. coli suşları bu faktörlerin belli kombinasyonlarına sahiptir. } Pilus veya fimbriumlar bakterinin üstünde bulunan ve saç görünümlü yapılardır. } Zararsız E. coli ‘ler de piluslara sahip olmakla beraber ETEC tiplerinde bulunan özelleşmiş piluslar onların ince bağırsak epitel hücrelerine bağlanmalarını sağlar. Bu sayede bakteri dışkıyla atılmayıp ince bağırsakta yerleşir ve orada çoğalabilir. } Bu faktörler konak organizmaya özgün olup bakterinin hangi hayvanlarda çoğalabileceğini belirler. Başka tip piluslar idrar yolu hücrelerine veya mesane hücrelerine bağlanmayı sağlarlar, bu yüzden idrar yolu enfeksiyonlarına yol açarlar.

Eksotoksinler. ETEC tiplerinin neden olduğu ishali meydana getiren ST eksotoksini epitel hücrelerinin su emmelerini engeller, LT eksotoksini ise hücrelerin su ve elektrolit salgılamalarına neden olur. EHEC tipi bakteriler ST ve LT eksotoksinleri yoktur, bunlar Şiga toksini salgılarlar, bu toksin bağırsak epitel hücrelerinin ölümüne yol açar, bu yüzden bağırsak su emme yeteneğini kaybeder, sonuç kanlı bir ishaldir } Kapsül hücrenin dışında ek bir koruyucu tabakadır, vücudun koruma mekanizmalarının bakteriyi tanımasını ve imha etmesini engeller

Hemolizin alyuvarların parçanmasını sağlar, salınan demir bakteri için bir besin kaynağıdır. } Sideroforlar kandaki demiri toplamaya yarar. Kanamalı ishalde ve sistemik enfeksiyonlarda bakterinin büyümek için ihtiyaç duyduğu demiri sağlar. } K1 antijeni bakterinin fagositozuna engel olur. } Endotoksin hücre zarında bulunan bir glikolipittir, vücudun ona karşı gösterdiği kuvvetli tepki enflamasyonda önemli rol oynar.

Gıdaların yıkanması patojen E. coli enfeksiyonun yeme yoluyla yayılmasını engellemenin en etkili yoludur. E. coli bulaşmış yiyeceklerin kaynatılması da etkilidir. } Sıcaklığa direnç göstermez. pastörizasyon veya kaynatma ile ölür. (D60 ºC)

Uygun tedavi, enfeksiyonun nedeni olan E. coli tipinin antibiyotik duyarlılığına bağlıdır. } E. coli ‘nin neden olduğu her hastalık için her antibiyotik uygun olmayabilir, bu konuda bir doktora danışmak gereklidir.

hazırlayan İLKAY ÜNAL TEŞEKKÜRLER!..

…