Balıklar ve Tutuş Teknikleri ( Prof.Dr. Naim SAĞLAM )
BALIKLAR VE TUTUŞ TEKNİKLERİ
Prof.Dr. Naim SAĞLAM
Fırat Universitesi
Su Ürünleri Fakültesi
nsaglam@firat.edu.tr
24 000’den fazla balık türü olduğu belirtilmektedir.
Giriş
Araştırmalarda ve deneylerde en çok fare ve sıçanlar kullanılmaktadır.
Resmi verilere göre fare ve sıçanların kullanımı % 72 dolaylarındadır. Bunun yanında balık, kurbağa, kaplumbağa, tavşan, hamster, tavuk, domuz, sığır, koyun, köpek, kedi ve maymun da kullanılmaktadır.
Hangi alanlarda hayvan deneyleri yapılıyor?
İlaç araştırmaları ve kimya sanayi,
Temel araştırmalar,
Gen tekniği,
Kozmetik,
Yüksek öğrenim /eğitim,
Diğer alanlar,
Balıklarda Anestezi
Anestezi sinirsel fonksiyonların farmakolojik olarak baskılanmasına bağlı vücudun bir kısmında veya bütününde duyarlılık kaybı olarak tanımlanmaktadır.
Sedasyon ise bilinç ve denge kaybı oluşmaksızın balığın dış uyarılara az tepki verdiği durumdur.
Anestezi ve sedasyon geriye dönüşü olan bir süreçtir ve kimyasal veya fiziksel (örneğin elektroşok ve soğuk gibi) etkenlerce oluşturulur.
Deney Hayvanlarına Anestezi Uygulanmasının Temel Amaçları
Hayvanın korkusunun azalması
Hayvanın girişime bağlı olarak ağrı hissetmesini önlemek
Deneyle ilgili girişimlerin güvenli ve rahat yapılmasını sağlamak
Araştırıcıyı korumak
Balıklarda Anestezi Hangi Çalışmalarda uygulanır?
Balıkların aşılanması sırasında,
Balıkların sağımında,
Balıkları markalamadan önce,
Balıklarımızı ölçüm, tartım, fotoğraf çekimi yaparken ve boylamadan önce,
Canlı balıkların taşınmasında,
Balıkların öldürülmesinde(ötenazi) de anestezi kullanılır
İdeal Bir Anestezikte Aranacak Özellikler ve Anestezik Seçimi
ideal bir anestezikte aranan özellikleri aşağıdaki gibi özetlemiştir.
Uygulama süresi 3 ile 15 dakika arasında olmalıdır. Yani 3 dakika içinde anestezik balığı etkilemeli ve bu şekilde 15 dakika balık bekletilebilmelidir.
Kullanıldıktan sonra iyileşme süresi 5 dakika veya daha kısa olmalı. Balık iyiletirme tankına alındıktan 1,2 dakika içinde hareket etmeli ve 5 dakika içinde yüzmeye başlamalıdır.
Balıklar için toksik olmamalı, geniş bir güvenliğe sahip olmalıdır.
Normal kullanımlarda elle ellendiğinde kullanıcıya zararlı olmamalıdır.
Balık fizyolojisi ve davranışında kalıcı etki bırakmamalıdır.
Çok çabuk metabolize olabilmeli, kalıntı bırakmamalı, herhangi
bir atılım süresi olmamalıdır. Ancak yine insan tüketimine
sunulacak balıklarda en az 21 gün bekletilme şartı uygulanmalıdır.
Tekrarlanan kullanımlarda kümülatif etki yapmamalı. Tekrarlanan uygulamalarda balık aynı ortamda ve aynı dozda aynı sürede anestezi olmalıdır.
Su Ürünleri Sektöründe Kullanılan Anestezikler
Su ürünleri sektöründe en çok kullanılan barbutirat grubu anestezikler:
MS222 (Tricain-S),
Benzocaine,
Kinaldin,
2-fenoksietanol,
karanfil yağı,
klorbütanol,
metomideyt,
propanidit,
etomideyt tir.
MS222 (C10H15NO5S):
Kimyasal ismi etil p-amino benzoat metan sülfanat olan bu anestezik trikain metan sülfanat, tricain veya MS222 olarak bilinmektedir.
Ticari olarak Finquel ve Tricain-S ismiyle satılmaktadır
Kristal bir tozdur ve suda kolayca çözünebilir.
Anestezi için önerilen dozu, balık türü ve su sıcaklığına bağlı olarak, 15-330 mg/l olarak önerilmektedir.
1:10.000 dozun cerrahi müdahalede 1:20.000 ve 1:30.000 dozun ise taşımada kullanılır.
MS222 suyun pH’ını düşürdüğü için sodyum karbonat (NaHCO3) kullanımı oldukça yaygındır.
Benzokain (C9H11NO2)
Kimyasal ismi etil p amino benzoattır. Beyaz kristal yapıda olan bu madde suda kolayca çözünmez, dolayısıyla kullanılmadan önce aseton, ve etil alkol gibi maddelerde çözündürülerek stok solüsyonunun hazırlanması gerekir.
25 mg/l doz birçok balığı anestezi edebilmektedir
2-fenoksietanol (C8H10O2)
Dar güvenlik sınırlarında kullanılmakta olup 0,1-0,5 ml/l dozda kullanılmaktadır.
Düzensiz yüzme davranışına neden olması gibi yan etkilere sahiptir.
Karaciğer ve böbrek hasarına neden olduğu belirtilmektedir.
Atılım süresi net bilinmediğinden kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir
Kinaldin (C10H9N)
Yağsı özellikte olan bu madde aseton veya etanolde seyreltildikten sonra kullanılabilir.
Trikain gibi pH’ı değiştirdiğinden tamponlanması gerekir.
Balığın deri ve solungacına zarar verdiği bilinmektedir.
Bu anestezik balıkta denge kaybına yol açsa da balıkta refleks tepkisi tamamen kaybolmaz.
Karanfil Yağı :
Karanfil yağı içinde %85-95 eugenol ve %5-15 de ise izo eugenol ve metil eugenol olmak üzere 3 madde içerir.
Bu maddenin gökkuşağı alabalığında en az MS222 kadar kullanışlı olduğu bildirilmektedir.
Karanfil yağı suda çözünmez dolayısıyla etanol veya etil alkolde çözündürülmesi gerekir.
Gökkuşağı alabalığında 20-40 mg/l doz hafif anestezi sağlarken, 100-120 mg/l doz ise derin anestezi oluşturur.
Karbon Dioksit (CO2)
Reksiz, kokusuz ve havadan 1.5 kat daha ağır olan bu gaz suda asidik etki yapar.
Etkili bir anestezik olan bu gaz genellikle sedasyon amacıyla kullanılmaktadır.
Genellikle taşımada balığı sedate etmek amacıyla kullanılır.
…
