ANALİTİK KİMYA TEMEL KAVRAMLAR

ANALİTİK KİMYA’YA GİRİŞ

● Tanım

● Nicel analiz

● Nitel analiz

● Analiz Metodları

● Makro analiz

● Yarımikro analiz

● Mikro analiz

Tanım

● Analitik kimya, maddenin hangi bileşenlerden ve hangi oranlarda birleşmesiyle meydana geldiğini inceleyen kimyanın bir dalıdır.

● Kısaca maddenin yapısının aydınlatılmasını sağlayan bilim dalıdır.

● Aydınlatma, maddenin içindeki element, molekül, iyon, atom veya grupların bilinmesi olabilir.

● Yapının aydınlatılmasında uyguladığı yöntem analizdir.

Sınıflandırma

● Bir maddenin içinde nelerin var olduğunun araştırılması işlemine nitel analiz, ne kadar var

olduğunun araştırılması işlemine nicel analiz denir.

● Nitel ve nicel analizler için bazen aynı kimyasal tepkime geçerli olabilir. Örneğin; demir(III) iyonu içeren bir çözeltiye tiyosiyanat iyonu eklenirse koyu kırmızı bir renk verir.

● Dolayısıyla, bilinmeyen çözeltisine tiyosiyanat iyonu eklendiğinde koyu kırmızı bir renk oluşursa o çözeltide demir(III) iyonunun bulunduğu anlaşılır.

● Öte yandan rengin açık veya koyu oluşu, ortamdaki demir(III) iyonunun derişimine bağlı olduğundan, bu rengin şiddetinin ölçülmesiyle çözeltide ne kadar demir(III) iyonunun bulunduğu hesaplanabilir.

● Renkölçer (kolorimetre) ile demir yüzdesi tayini bu temele dayanır.

● Bir analizin nitel mi yoksa nicel mi olduğu, sonucuna bakarak da anlaşılabilir.

● Analiz sonucu bir sözcük, bir element veya bir bileşik ismi ile ifade edilmiş ise nitel analiz, bir rakamla ifade edilmiş ise nicel analiz olduğu anlaşılır.

● Bir nicel analiz için doğru yöntemin seçilebilmesi çoğu kez nitel analiz sonuçlarına bağlıdır.

● Karışım içinde hangi maddelerin bulunduğunun bilinmesi sağlıklı bir nicel analiz için zorunludur.

● Aksi hâlde karışımdaki maddeler, analizi olumsuz yönde etkileyebilir.

● Bu nedenle nitel analize nicel analizin ilk basamağı olarak da bakılabilir.

● Nitel analitik kimya “hangi?, Ne?” sorusuna yanıt ararken

● nicel analitik kimya”Ne kadar?” sorusuna yanıt arar.

● Nitel ve nicel analiz uygulamada da birlikte düşünülmesi gerekir ve birbirinin tamamlayıcısı durumundadır.

● Bir nicel analiz için doğru bir yöntemin seçilebilmesi çoğu kez nitel analiz sonuçlarıyla yakından ilgilidir.

● Örnek içindeki maddelerin bilinmesi, nicel analiz amacıyla uygulanacak yöntem için çoğu kez zorunludur.

● Aksi halde örnekteki bazı maddeler nicel analizi olumsuz yönde etkileyebilir.

● Bu nedenle nitel analiz çoğu kez nicel analizin ilk basamağı olarak kabul edilir.

● Uygulanan yönteme göre

● Klasik yöntem(yaş yöntem)

● Modern yöntem(aletli yöntem)

● Analiz yalnız organik veya inorganik kimyasal maddelerin çözeltileri kullanılarak gerçekleştirilmişse buna klasik yöntem veya yaş yöntem denir.

● Eğer analiz sırasında bu çözeltilerin yanı sıra modern araçlar da kullanılmışsa buna da enstrumental yöntem, modern veya aletli yöntem denir.

● Klasik yöntemler

● Gravimetrik yöntemler

● Volumetrik yöntemler

● Gravimetrik yöntemlerde bir bileşikteki ilgilenilen maddenin suda çözünmeyen bileşiği oluşturulur.

● Volumetrik yöntemlerde analizlenecek madde, derişimi bilinen belli hacimdeki çözeltisiyle tepkimeye sokulur.

● Klasik yöntemlerde maddenin nötürleşme, çökme, kompleksleşme, redoks gibi moleküler düzeydeki özelliklerinden yararlanılır.

● Aletli yöntemlerde ana prensip analizlenecek maddenin elektriksel, elektro kimyasal, atomik veya molekülsel gibi bazı özelliklerinden yararlanmaktır.

● Yararlanılan özelliğe göre elektrokimyasal, atomik veya moleküler spektroskopik, kromatografik gibi değişik isimler altında ele alınır.

Numunenin miktarına göre

● makro analiz

● yarı­mikro analiz

● mikro analiz

Örnek miktarına göre

● kullanılan numune miktarı 10 gr ile 100 mg arasında veya 100 ml ile 5 ml arasında ise bu yönteme

makro analiz yöntemi

● kullanılan numune miktarı 100 mg ile 10 mg arasında veya çözelti hacmi 5 ml ile 0.05 ml(1 damla) arasında ise bu yönteme yarı­mikro analiz yöntemi

● kullanılan numune miktarı 10 mg ile 1 mg arasında ise veya çözelti hacmi 0.05 ml den daha az ise bu yönteme mikro analiz yöntemi denir.

● Şüphesiz, maddenin nicel yapısının bilinebilmesi için nitel yapısının bilinmesi gerekir.

● Bu nedenledir ki analitik kimya öğretiminde önce nitel analiz ile ilgili bilgiler,daha sonra nicel analizle ilgili bilgiler verilir.

Nitel analiz basamakları

● Numune alma

● Örnek hazırlama

● Yöntem seçimi

● Değerlendirme

Nicel Analiz basamakları

● Analiz metodu seçimi

● Numune alma

● Numune hazırlama

● Çözelti hazırlama

● Bozucu etkileri giderme

● Ölçme

● Hesaplama

● Güvenirlik hesabı

…