Ambalajın Tarihçesi

İçine konulan ürünü, üretim aşmasından tüketiciye ulaşıncaya kadar, dağıtım zincirindeki dış etkenlerden koruyan, bir arada tutarak taşıma, depolama, dağıtım, tanıtma işlemlerini kolaylaştıran sargılar ve kaplar, çok eski zamanlardan beri günlük hayatımızın bir parçası oldu .

İlkel ekonomilerde ambalaj malzemesi olarak kullanılan tahta fıçı ve sandıklar, toprak kaplar, deri tulumlar ve çuvallar yeni materyallerin bulunarak kullanıma uygun ve ekonomik hale getirilmesi ile yerini karton, metal, cam, plastik malzemelere bırakmıştır. Önceden yalnız taşıma ve depolama amaçlı kullanılan ambalaj zamanla bir başka fonksiyonu daha üstlendi, içindeki ürünün reklamını yapar hale geldi.

1980′ li yılların başında ise ülkemizde ilk kez pet şişe üretilmeye başlandı. Su ambalajlamada kullanılmaya başlanan pet şişeler çok kısa süre içinde sıvı gıda maddelerinin ambalajlanmasında yaygın halde kullanılır hale geldi.

Bu durum çok eski bir geçmişe sahip olan cam ambalajın pazar kaygısı ile teknolojisini yenilemesine neden oldu. Yine 1980’li yıllarda ithal edilen alüminyum kutu ülkemizde de üretilmeye başlandı.

Ambalajın Görevleri

Gıda sanayinde ambalaj; içine konulan ürünlerin, son tüketiciye, bozulmadan en az toplam maliyetle güvenilir bir şekilde ulaştırılmasını ve tanıtılmasını sağlayan bir araç olarak tanımlanabilir.

Genelde ambalaj iç ambalaj yani ambalajın ürün ile doğrudan temas halinde bulunan ambalaj ve dış ambalaj yani iç ambalajdaki bir veya daha çok parçayı bir arada tutan ambalaj olmak üzere 2 ana gruba ayırmak mümkündür.

1. İçindeki Malı Koruma Özelliği

• Mikrobiyolojik etkisinden koruma
• Nem ve atmosfere ilişkin etkisinden koruma
• Çarpma ezilme gibi mekanik etkilerden koruma

2. Depolamayı kolaylaştırıcı özelliği

• Üst üste yığabilme
• Depo içerisinde kolayca yer değiştirme
• Ayırt edilmesinin kolay olması

3. Taşıma ile ilgili özellikler

• Ürünleri bir arada tutması
• Taşıma aracına kolaylıkla yüklenip boşaltılabilmesi
• Akma, dökülme, patlama, dağılma bakımından güvenli olması
• Bir kez ya da birden fazla kullanılabilmesi
• Hafif olması

4. Pazarlama ile ilgili özellikler

• Satış sırasında göze çarpıcı ve tüketiciyi çekici görünümde olması
• Depoda ve satış yeri rafında az yer kaplaması
• Tüketiciye bilgi verici yazılar içermesi
• Tüketiciye içinde bulunan mal hakkında fikir veren bir görünümde olması
• Yasal kural ve kısıtlamalara uygun olması

5. Tüketici açısından özellikleri

• Boşaltıldıktan sonra yeniden kullanılması
• İçindeki ürün hakkında gerekli bilgileri içermesi
• Çekici bir görünümde olması
• Kullanışlı ve kolay açılabilir olması

6. Çevre kirlenmesi açısından özellikleri

• Kullanılıp atıldığında kimyasal ve biyolojik bakımdan çevre kirlenmesine neden olmaması
• Büyük çöp yığınları oluşturarak yok edilmesi için ek bir masraf gerektirmemesi
• Kimyasal yoldan parçalanarak veya yeniden ambalaj materyalinin yapımında kullanılarak değerlendirilmesi.

GIDALARIN MUHAFAZASI

Gıdalar mikroorganizmaların çalışabileceği uygun bir ortam oluşturdukları için önlem alınmazsa kolay bir şekilde bozulurlar.

Şayet gıdalar kısa süre bekletilecekse muhafazalarında iki prensip vardır:

1. Gıdayı mümkün olduğunca canlı halde tutmak

2. Gıda canlı muhafaza edilmeyecekse mümkün olduğunca temizlenip bir materyal ile kaplamak ve soğukta muhafaza etmek.

Fakat gıdadaki mikroorganizmalar tamamen yok edilemez ve enzim faaliyetleri önlenemezse gıdalar er yada geç bozularak tüketilemez hale gelmesi kaçınılmazdır.

O halde gıda maddeleri uzun süre muhafaza edileceklerse o zaman da şu iki esas prensibe uyulması gerekir:

1. Gıda içindeki mevcut mikroorganizma ve sporlarını öldürmek, enzimleri inaktif hale getirmek ve gıdanın tekrar bunlarla bulaşmasını önlemek.

2. Gıdaları mikroorganizmaların çalışamayacağı bir hale getirmek, enzim ve enzimatik olmayan değişmelere engel olmak.

Sonuç olarak gıdaların muhafazasında 1. derecede önemli olan husus mikroorganizma kontrolü, 2. derecede ise enzimlerin kontrolüdür.

Gıdaların Ambalajlanması

Genel olarak ambalajlama ülkelerin kalkınma ve yaşam standartlarına paralel bir gelişme gösteren son derece dinamik bir konudur. Ambalaj malzemesi ve paketleme makinelerindeki gelişmeler gıda sanayi ürünlerinin de gelişmesine yol açmıştır.

Dış ticarette de ambalaj malın üretildiği ülkede ihracını ve dış pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurların en önemlilerinden birisidir.

Ambalaj hammaddelerinin (cam, metal, kağıt, plastik, ahşap vb) çeşitliliği ve değişik kombinasyonlarda kullanılabilmeleri nedeniyle ambalaj konusu, gıda üreticisinin, makine yapımcısının ve ambalaj sanayicisinin koordineli bir ekip çalışmasını gerektiren bir uzmanlık dalı haline gelmiştir.

Ambalaj Maddelerinin Seçimini Etkileyen Etmenler

Genel olarak; gıdaların ambalajlanmasında her biri farklı özellikte olan çeşitli maddeler kullanılmaktadır. Gıda ambalaj maddeleri seçiminde etkili etmenler şöyle sıralanabilir:

1. Gıda maddeleri özelliklerine göre oksijen, ışık, koku ve ısı gibi etmenlerin etkisiyle mikrobiyolojik, biyolojik, kimyasal ve fiziksel bozulmalara uğrarlar. Neme duyarlı ürünlerde depolama sırasında ürün ile çevre arasında nem alış-verişi olur. Bu nedenle süt tozu gibi neme çok duyarlı gıdaların nem geçirmeyen ambalaj malzemeleri ile ambalajlanması gerekmektedir.

Yağ ve yağlı gıda maddeleri oksijene karşı duyarlıdır. Işık oksijenin etkisini hızlandırır. Bu nedenle oksijene duyarlı gıda maddelerinin oksijen geçirgenliği çok düşük olan ve ışık geçirmeyen malzemelerle ambalajlanması gerekir. Işığa karşı duyarlı tereyağı, süt, bira ve bisküvi gibi ürünlerde baskılı yada koyu renkli ambalaj malzemeleri kullanılmalıdır. Aromalarını yitirmeleri istenmeyen ürünlerde ise aroma geçirmeyen filimler kullanılmalıdır.

2. Ambalaj malzemesi ve ürün birbirine tam olarak uygun olmalıdır ve birbirine zarar vermemelidir.

3. Ambalaj üzerinde içerdiği ürünün özellikleri ve kullanılmasıyla ilgili bilgiler bulunmalıdır.

4. Ambalaj, içindeki ürünü normal koşullarda koruyabilecek kadar özelliklere sahip olmalıdır. Maliyeti düşürmek için belirli bir risk altında ekonomik ambalaj seçilir.

5. Ambalaj tasarımı.

Ambalajlar Üzerindeki İşaretler

Geri Dönüşüm veya geri kazanım: Bu işaret ambalajın geri dönüşümlü veya geri kazanımlı olduğunu gösterir.

…