• Bitkilerde yaygın şekilde bulunan ve asitlerle tuzlar şekillendirebilen azotlu bazlardır.

• Alkaloid ismi alkaliye benzer olmaları sebebiyle verilmiştir.

• Alkaloidler bitkilerin öz suyunda, genellikle tuzları (malik asit, tartarik asit, okzalik asit, tannik asit, sitrik asit gibi asitlerle yaptıkları tuzlar, …vb) şeklinde bulunur. Genellikle %0.1-10 arasında bulunurlar.

• Alkaloidlerde bazı ilkler vardır;

–Ortamdan ilk ayrılan morfin (Derosne ve Seguin 1803-1804; Serturner 1805),

–İlk kullanılan striknin (Magendie 1821)’dir.

–İlk sentezlenen koniin (Ladenburg 1886),

• Nikotin, koniin gibi yapılarında oksijen (O2) bulunmayanlar kimyasal olarak sıvı haldedir; bunun dışındakiler genellikle beyaz ve kristalize toz şeklindedir.

• Alkaloidin bir bitkinin tüm kısımlarında bulunacağı anlamı taşımaz.

Örneğin: Bazı bitkilerin sadece meyvesinde (morfin; haşhaş meyvesinde bulunurken, tohumda bulunmaz)

Bazılarının da yaprak ve çiçeklerinde(nikotin; tütün bitkisinin yapraklarında bulunurken, tohumlarında bulunmaz)

• Alkaloidler serbest BAZ halinde (atropin, morfin gibi) suda hiç çözünmez; alkolde ve diğer organik çözücülerde iyi çözünürler. ASİT ile oluşturdukları tuzlarında (atropin sülfat, morfin sülfat gibi) ise çözünür hale gelirler.

• Alkaloidlerden;

Bazıları (koniin, striknin gibi) son derece zehirli,

Bazıları (bufotenin, dimetiltriptamin, psilosin vb gibi) halusinojenik,

Bazıları (kodein, morfin gibi) uyuşturucu,

Bazıları (aristoloşin, kolşisin, pirrolizidin alkaloidleri gibi) karsinojenik etkilidir.

Toksik olanlardan bazıları (kafein, atropin, kodein, kolşisin, morfin, skopolamin gibi) ilaç olarak da kullanılır.

• Alkoloidler genellikle etkin maddenin sonuna -ine veya –ina (Latince) takısı getirilerek isimlendirilirler.

Bazıları etkilerine (emetin; kusturucu), bazıları da ilk defa bulanın ismine göre (pelletierin; Pelletier) isim alırlar.

• Alkaloidlerin çok çeşitli etkileri vardır;

–Analjezik: Argemonin, morfin vb opioidler.

–Afrodizyak: İbotenik asit, muskimol, yohimbin.

–Analeptik: Kafein, striknin.

–Antelmintik: Pelletierin.

–Antibakterial: Fagaronin, gerardin, pteleatin, sanguinarin.

–Ekspektoran, Mukokinetik: Emetin, psikotrin.

–Antispazmolitik: Arborin, edulin, kodein, dionin, japonin, morfin, narkotin, vasicinon.

–Emetik: Apomorfin, emetin, psikotrin.

–Kolinerjik-muskarinik reseptör agonisti: Slaframin.

–Kolinerjik-muskarinik reseptör antagonisti (atropin-benzeri etki): Atropin, hiyosin (skopolamin), littorin, tigloidin, tropin, tropakokain, usambarensin.

–Kolinerjik-nikotinik reseptör agonisti: Arekolin, koniin, konisein,, lobelin, lobinin,     N-metilkoniin, N-metilsitisin, miyosmin, nikotin, pilokarpin, pilosin, sitisin.

–Kolinerjik-nikotinik reseptör antagonisti (kürar-benzeri etki): Kürar, toksiferin.

–Trombosit etkinliği önleyici: Kokusaginin, konfusamelin, β-fagarin.

–Antiinflamatuar: Achillein, gentianin, gentianamin, gentianadin.

• Alkaloidler genellikle yapılarında bulunan kimyasal çekirdeğe göre sınıflandırılır;

 

Kimyasal yapı	Bitki türü	Alkaloid örneği
Asetat (Piperidin)	Conium maculatum	Konin, konisein, konhidrin
	Papaver rhoes	Rhoeadin
	Papaver somniferum	Papaverin, noskapin
Benziltetrahidroizo kuinolin	Papaver somniferum	Morfin, kodein, tebain
Diterpen	Aconitum napellus, A.orientale	Akonitin,
Fenilalanin	Ephedra campylopoda, E.major	Efedrin, katin, norefedrin, psödoefedrin
Fenilizokuinolin	Colchicum autumnale, C.atticum	Demekolşin, kolşisin
İmidazol	Pilocarpus jaborandi	Pilokarpin, pilosin
İndol (Basit)	Claviceap purpurea	Ergin, ergometrin, ergokristin
	Rauwolfia türleri	Rezerpin
Ksantin (2,3-Dioksipurin)	Camellis sinensis, Cola acuminta (cola), Thea sinensis, Paullinia sinensis (guarana),	Kafein, teobromin, teofilin
Kuinolizidin	Lupinus albus, L.luteus gibi	Lupanin, lupinin, lupinidin (spartein)
Liserjik asit türevi	Claviceps purpurea	Elimoklavin, ergometrin, ergotamin gibi
Piperidin	Conium maculatum,	Koniin, N-metilkoniin, g-konicein
	Lobelia inflata	Lobelin, lobelanin, lobelanidin
Piridin	Areca catechu	Arekolin, arekaidin, guvakin, guvakolin
	Lobelia inflata	İzolobinin, lobelin, lobinin, lobelanin
Piridin-Piperidin	Nicotiana tabacum	Nikotin, anabazin, kotinin, nikotin-N-oksit, …
Piridin-Pirrolidin	Nicotiana tabacum, Duboisia türleri	Kotinin, miyosmin, nikotin, nornikotin
Pirroloindol	Physostigma venenosum	Fizostigmin, eseridin, eseramin
Terpenoid	Aconitum napellus, A.orientale	Akonitin, akonit
	Rauwolfia serpentina	Rezerpin, serpentin, yohimbin
	Strychnos toxifera	Striknin
	Vinca rosea	Vinblastin, vinkristin, ajmalin, serpentin
Tetrahidroizokuinolin	Chondrodendron tomentosum	D-tübokürarin, toksferin-1
Tropan	Atropa belladonna, Datura stramonium, Hyoscyamus niger,	Atropin, hiyosin (skopolamin), hiyosiyamin (duboisin)
	Erythroxylum coca,	Kokain (benzoilmetilekgonin)