Tampon Çözeltiler

Az miktarda asit veya baz ilavesiyle pH’sını fazla değiştirmeyen çözeltilere tampon çözeltiler denilmektedir. Tampon çözeltiler zayıf asit ve onun konjuge bazının  karışımından oluşmaktadır. Tampon çözeltiler su ile seyreltilmeye karşı duyarlı değillerdir ve pH’larını korurlar. Tampon çözeltiler için çözeltideki bileşenlerin mutlak konsantrasyonları önemli olmayıp ve çözeltinin pH’ını belirleyen [Asit]/[Baz] oranıdır.  Bu konsantrasyon oranları değiştirilerek istenilen pH değerinde tampon çözelti hazırlanabilir.

Tampon Çözelti Çeşitleri

Başlıca beş sınıfta incelenmektedir.

1. Zayıf Asit+ zayıf asidin tuz karışımı : Asidik tampon

Asetik asit +sodyum asetat karışımı asidik  tampon özelliği göstermektedir.

2. Zayıf Baz+zayıf bazın tuz karışımı : Bazik Tampon

Amonyak+ amonyum klorür bazik tampon özelliği göstermektedir.

3. Poliprotik asitlerin birbirini takip eden tuzları

Fosforik asit+primer fosfat, primer fosfat+ sekonder fosfat……..

4. Çok kuvvetli asitler

pH değeri 3 e eşit veya daha küçük olan kuvvetli asitler asidik tampon özelliği gösterebilir.

5. Çok kuvvetli bazlar

pH değeri 11 e eşit veya daha büyük olduğunda bazik tampon özelliği gösterirler.

Tampon çözeltiler  pH=Ka ± 1 veya pOH=Kb ± 1 aralığında en iy tampon etkisi göstermektedir.

Tampon çözeltilerde pH hesaplaması:

1. Zayıf Asit + zayıf asidin tuz karışımı : Asidik tampon pH hesaplanması

CH3COOH+NaCH3COO   karışımından oluşan bir asidik tamponun pH sını hesaplamak için ;

  pH = pKa+ log [Tuz]/[Asit]

Örnek:

0.1 mol CH3COOH  ve 0.4 mol NaCH3COO  karışımından oluşan tampon çözeltinin pH değerini hesaplayınız? (CH3COOH  için Ka=1.8×10-5)

Çözüm :

pKa = -log   1.8×10-5 = 4.74

pH = pKa+ log [Tuz]/[Asit] = 4.74 + log 0.4/0.1 = 4.74+0.60 = 5.34

2. Zayıf Baz+zayıf bazın tuz karışımı : Bazik Tampon pH hesaplanması:

NH4OH+ NH4Cl klorür karışımından oluşan bir bazik tamponun pOH sını hesaplamak için ;

pOH = pKb+ log [Tuz]/[Baz]        pH = 14- pOH şeklinde hesaplanır

Örnek:

0.1 mol NH4OH  ve 0.4 mol NH4Cl  karışımından oluşan tampon çözeltinin pH değerini hesaplayınız? (NH4OH  için KB=1.8×10-5)

Çözüm :

pKB = -log   1.8×10-5 = 4.74

pOH = pKb+ log [Tuz]/[Baz] = 4.74 + log 0.4/0.1 = 4.74+0.60 = 5.34

pH = 14-5.34 = 8.66

Seyreltme Değeri:

Bir tampon çözeltinin eşit hacimde su ile seyreltilmesi durumunda pH daki artmaya seyrelme değeri adı verilmektedir.

Matematiksel olarak  DpH = pH2 – pH1  formülüyle hesaplanır .

Kaynak: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/77728/mod_resource/content/0/VOLUMETR%C4%B0K%20Y%C3%96NTEMLER%20%283%29.pptx