SIĞIR BESİCİLİĞİ
Prof. Dr. Murat Görgülü
Besi; tüketici istemlerine karşılık verecek düzeyde mozaikleşmeye sahip olan bir karkası en kısa sürede ve ekonomik olarak elde etmek amacıyla hayvanların yoğun şekilde beslenmesi olarak tanımlanabilir. Ancak damızlık özelliği göstermeyen genç erkek ve dişiler ile düşük verimli ve yaşlı sığırların belli miktar ve kalitede et elde edebilmek için kesimden önce belli bir süre özel olarak beslenmesi de Sığır Besiciliği olarak tanımlanmaktadır. Bütün hayvansal üretim kollarında olduğu gibi besicilikte de karlılık kasaplık hayvandan elde edilen performans ve bunun için yapılacak masraflara bağlıdır. Besi performansı, canlı ağırlık kazancı hızı (kg/gün) ve 1 kg canlı ağırlık kazancı için kullanılan yem miktarı (kg kuru madde/kg canlı ağırlık kazancı) ile belirlenmektedir. Hayvanın günlük canlı ağrılık artış hızı ise özellikle genotip ve bu genotipin performansını ortaya koyabileceği çevre koşullarının sağlanmasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca beside günlük canlı ağırlık artış yanısıra elde edilen etin kalitesi de hayvanların genotipleri yanında, cinsiyet, yaş ve konformasyon gibi faktörlerden de önemli düzeyde etkilenmektedir. Besi performansı çok çeşitli faktörlerin etkisinde gerçekleşir. Bu faktörleri, hayvana bağlı faktörler, pazara bağlı faktörler ve üretim sürecinde meydana gelen uygulamaların etkisi olarak gruplandırmak mümkündür.
Besi performansını etkileyen hayvan ile ilgili faktörler;
Irk: Etçi veya kombine ırkların erkek danaları sütçülerden daha iyi performans sağlar.
o Siyah Alaca ve yerlilerle karşılaştırıldığında simental, montofon ve bunların siyah alacalarla melezleri daha hızlı canlı ağırlık kazanırlar, kg canlı ağırlık kazancı için daha az yem tüketirler ve daha yağsız karkas verirler.
o Siyah Alaca gibi sütçü ırklarda 1200-1300 g/gün canlı ağırlık kazancı elde edilebilirken, simental ve montofon gibi kombine ırklarda 1400-500 g/gün ve etçi ırklarda (Angus, Charoles gibi) ise 1500-1700 g/gün canlı ağırlık kazancı elde edilebilmektedir.
Yaş ve canlı ağırlık: Yaşlı hayvanlarda canlı ağırlık kazancı yağlanma şeklinde olduğundan 1 kg canlı ağırlık kazancı için gerekli yem miktarı genç hayvanlara göre ciddi miktarda yükselir.
o Örneğin 200 kg canlı ağırlıkta Siyah Alaca erkek dana kaliteli bir besi rasyonu ile 1 kg canlı ağırlık kazancı için 4-5 kg kuru madde tüketirken, 400 kg canlı ağırlıkta ki bir hayvan 1 kg canlı ağırlık kazancı için yaklaşık 7-8 kg kuru madde tüketmektedir.
o Bununla birlikte çok genç hayvanlarla besi yapmak, yem tüketim kapasitelerinin düşük olması nedeniyle de etkin olmayabilir.
o Bu nedenle genç erkek danaların 250-300 kg canlı ağılığa kadar
büyütülüp sonra besiye alınması yem tüketim kapasitelerinin artmasına bağlı canlı ağırlık kazançların artması nedeniyle tercih edilebilir.
Cinsiyet: Besi erkek hayvanlarla yapılır. Ancak damızlık dışı hayvanlar değerlendirilmek istendiğinde dişiler de besiye alınabilir.
o Erkekler dişilere göre daha hızlı ağırlık kazanırlar, kg canlı ağırlık kazancı için daha az yem tüketirler ve karkasları daha yağsız olur.
o Erkekler kastre edilebilirler. Kastre erkek danalar, normal erkeklerden daha yavaş canlı ağırlık kazanırlar, yemden yararlanmaları daha kötüdür ve karkasları daha yağlı olur.
o Kasaplık materyalde erkek dana kastre erkek dana>düve şeklinde performans sıralaması yapılabilir.
Kondisyon: Çok erken yaşlardan itibaren yüksek besleme düzeyinde tutulan hayvanlar erken yağlanmaya başladıklarından, beklenen kesim ağırlığına 50- 100 kg daha düşük canlı ağırlıkta ulaşırlar.
o Bu nedenle besiye alınacak hayvanların kemikli, iskeleti gelişmiş ancak kondisyonu düşük (nispeten zayıf) hayvanlar olmasına dikkat edilmelidir.
o Düşük kondisyonlu fakat kavruk kalmamış hayvanlar beside serbest yemleme koşullarında daha yüksek canlı ağırlık kazanmaktadır (telafi edici büyüme).
…