PERİYODİK CETVELİN BAZI GRUPLARI VE ÖZELLİKLERİ

Periyodik cetvel elementlerin artan atom numaralarına göre dizilimini gösteren bir tablodur. Bu tabloda belli kimyasal özellikleri birbirine yakın olan elementler, belli gruplarda toplanmıştır.
Yatay sütun Periyot : 7 tane periyot vardır
Düşey Sütun Grup : 8 tane a grubu ve 8 tanede b grubu vardır. “b” grubu elementlerine geçiş elementleri denir.
Öncelikle periyodik cetvelin bazı gruplarını inceleyelim:

SOY GAZLAR

Periyodik cetvelin 8a grubu elementleridir.
He , Ne , Ar , Kr , Xe , Rn bu grubun elementleridir.
Grupta He dışındaki tüm elementler kararlı elementlerdir.
Erime ve kaynama noktaları çok düşüktür. Grupta yukarıdan aşağıya gidildikçe erime ve kaynama noktaları yükselir.

ALKALİ METALLER

Periyodik cetvelin 1a grubu elementleridir
Li , Na , K , Rb , Cs , Fr bu grubun elementleridir.
En yüksek temel enerji düzeylerinde bir elektron vardır.
Bileşiklerinde ( +1 ) değerlik alırlar.
Yumuşak, bıçakla kesilebilen, hafif metallerdir.
Elektrik akımı ve ısıyı iyi iletirler.

TOPRAK ALKALİ METALLER

Periyodik cetveli 2a grubunda yer alan elementlere toprak alkali metaller adı verilir.
Be , Mg , Ca , Sr , Ba , Ra bu grubun elementleridir.
Bileşiklerinde +2 değerliklidirler.
Isı ve elektrik akımını iyi iletirler.
Alkali metallerden daha sert erime ve kaynama noktaları daha yüksektir.
İyonlaşma enerjileri alkali metallerden daha yüksektir.

HALOJENLER

Periyodik cetvelin 7a grubunda yer alan elementlerdir.
F , Cl , Br , I , At bu grubun elementleridir.
Bileşiklerinde -1 ile +7 arasında çeşitli değerlikler alabilirler. Ancak F bileşiklerinde sadece -1 değerlik alır.
Erime ve kaynama noktaları grupta aşağıdan yukarıya doğru azalır. Elektron alma istekleri en fazla olan elementlerdir.

ÜÇÜNCÜ SIRA ELEMENTLERİ

Periyodik cetvelin üçüncü sırası Na (sodyum) metali ile başlar Ar (argon) soygazı ile biter.
Periyodik cetvelin aynı grubundaki elementlerin değerlik elektron sayıları aynı, özellikleri de birbirine benzerdir. Ancak bir sırada bulunan elementlerin başta değerlik elektron sayıları olmak üzere birçok özellikleri farklılık gösterir. Dolayısıyla da Fiziksel ve kimyasal özeliklerde önemli değişiklikler söz konusudur. Buradan sonuç olarak sodyumdan başlayarak argona kadar devam eden elementler birbirlerinden fiziksel ve kimyasal özellikleri bakımından ayrılmışlardır.

DÖRDÜNCÜ SIRA GEÇİŞ ELEMENTLERİ

Buraya kadar incelediğimiz gruplar ve sırada değerlik elektronları s ya da p orbitallerinde bulunuyordu. Yani a gruplarındaydı. Geçiş elementlerindeyse değerlik elektronları d orbitallerinde bulunur ve bu elementler 2a ve 3a grubu arasında yer alır.
Periyodik cetvelin 21 atom numaralı skandiyum ile başlayıp 30 atom numaralı çinko ile biten sıradaki elementler ile bunların altında kalan tüm elementler, geçiş elementleri grubuna girer.
1a , 2a , 3a grubundaki metallerin yalnız bir tür değerliği söz konusuyken geçiş elementlerinin farklı değerlikli birçok bileşikleri vardır. Geçiş elementlerini diğer metalerden farklandıran özellik yalnız s orbitalinden değil, tam dolu olmayan d orbitalininde bileşik oluşturma ile ilgili olmalarıdır. Periyodik cetvelin altına iki sıra halinde yazılan elementlere İçgeçiş Elementleri ya da İçgeçiş Metalleri denir.

PERİYODİK CETVELİN ÖZELLİKLERİ

1.İyonlaşma Enerjisi

Bir atomdan ilk elektronu koparmak için gerekli olan enerjiye Birinci İyonlaşma Enerjisi (Ei 1 )denir.
X(g)+ Eİ 1 X+(g)+ e- +1 yüklü iyondan, bir elektron koparmak için gerekli enerjiye de İkinci İyonlaşma Enerjisi denir.
X+(g)+Eİ 2 X+2(g)+ e- +2 yüklü iyondan bir elektron ( üçüncü elektron ) koparmak için gereken enerjiye de Üçüncü İyonlaşma Enerjisi denir.
X+2(g)+Eİ 3 X+3(g)+ e-

Bir atomda kaç tane elektron bulunuyorsa, o kadar iyonlaşma enerjisi vardır. Bunlardan en küçüğü birinci iyonlaşma enerjisidir. Çünkü ilk kopan elektron yüksüz bir elektrondan kopmaktadır. İkinci elektron +1 yüklü bir iyondan koptuğu için bir elementin ikinci iyonlaşma enerjisi, birinci iyonlaşma enerjisinden daha büyüktür. Atom çapı küçülmekte, elektron koparmak güçleşmektedir.

İyonun yükü arttıkça atom çapı küçülür.İyonlaşma enerjisi artar. Buna göre de;
Eİ 1<Eİ 2<Eİ 3<Eİ 4<…
İyonlaşma enerjisi periyodik cetvelde aşağıdan yukarıya, soldan sağa doğru artar. Bunun nedeni çekim kuvvetinin artmasıdır. İyonlaşma enerjisi artar.

2.Ortalama Atomik Yarıçapı:

Bir atomda en üst enerji seviyesindeki atomların atom çekirdeğine olan ortalama uzaklığına Ortalama Atomik Yarıçap denir.
Periyodik cetvelde soldan sağa doğru gittikçe atom numarası ( çekirdek yükü )arttığından en diştaki elektron daha çok çekilir, ortalama atomik yarıçap küçülür. Gruplarda ise yukarıdan aşağıya gidildikçe temel enerji seviyesi arttığından dıştaki elektronlar daha az çekilir, ortalama atomik yarıçap artar,
Ortalama atomik yarıçap azalır.
Elektron veren atomun yarıçapı küçülür.
İzotop atomlarda (proton sayıları aynı olan atomlarda) kütle numarası büyük olan atomun yarıçapı daha küçüktür. Elektron sayıları aynı olan atomlarda proton sayısı büyük olan atomun yarıçapı daha küçüktür.

3.Elektron İlgisi (Elektron Aftinitesi):

Gaz fazındaki 1 mol nötral atoma 1 mol elektron bağlandığı zaman açığa çıkan enerjinin miktarına elektron ilgisi ya da elektron aftinitesi ( Eaf ) denir.
Periyodik cetvelde soldan sağa , yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe elektron ilgisi artar. Çünkü çekim arttığı için elektronun bağlanması kolaylaşır.
Elektron ilgisi artar.

4.Metallik Özelliği:

Metalik özelliği elementlerin iyonlaşma enerjisi ile ilgilidir. İyonlaşma enerjisi düşük olan elementler metalik özelliğe sahip, iyonlaşma enerjisi yüksek olan elementler ise metalik özelliğe sahip değildir. Periyodik cetvelde soldan sağa, yukarıdan aşağı gidildikçe metalik özellik azalır. Metalik özellik azalır.

5.Elektronegatiflik:

Elektronegatiflik; elektronu çekme kapasitesine denir. Elektron ilgisi arttıkça elektronegatiflik artar. Elektron ilgisi fazla olan elementler daha elektronegatiftir. Bilinen en elektronegatif element flordur (F).
Elektronegatiflik; periyodik cetvelde soldan sağa, aşağıdan yukarıya doğru artar. Elektronegatiflik artar.

…