Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.
İlk Yardımcı Kimdir?
İlk yardımın tanımında belirtilen amaç doğrultusunda, hasta/yaralıya tıbbi araç ve gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle , sağlık ekibi gelinceye kadar, ilaçsız uygulamaları yapan, konuyla ilgili eğitim sonunda ilk yardımcı sertifikası almış kişiyi tanımlar.
Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
Kazaya uğrayan araç mümkünse güvenli bir alana alınmalıdır.
Olay yeri görünebilir biçimde işaretlenmelidir.
Meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır.
Kazaya uğrayan aracın kontak anahtarı kapatılmalıdır.
Sigara içilmemelidir ve içilmesine izin verilmemelidir.
Gaz varlığı söz konusu ise; zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
Gaz tüpünün vanası kapatılmalıdır, ortam havalandırılmalıdır.
Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma veya çağrı araçlarını kullanımına izin verilmemelidir.
Hasta/yaralılar yerlerinden kımıldatılmamalıdır.
Hasta/yaralılar yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir.
Kanamalı durumlarda mutlaka Hepatit B, C, HIV/AİDS gibi hastalıklara karşı korunmak için eldiven giyilmelidir.
Bildirme
En hızlı şekilde gerekli yardım kuruluşlarına ( 112 ) haber verilmesidir.112 arandığında kesin yer ve adres, kim, hangi numaradan arıyor, olayın tanımı, hasta ya da yaralı sayısı, durumu, nasıl bir yardım aldıkları açıklanmalıdır.
Kurtarma
Olay yerinde hasta yaralılara müdahale; hızlı ancak sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Hasta/yaralının durumunun değerlendirilmesine bağlı olarak ilk yardım yapılmalıdır.Eğer ilk yardım bilinmiyorsa asla hasta/yaralıya dokunulmamalı ve kımıldatılmamalıdır.
İlk yardımcının müdahalede yapması gerekenler;
• Hasta/yaralının durumunu değerlendirmek ( solunumunu ),
• Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidermek,
• Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek,
• Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını engellemek için gerekli müdahalede bulunmak,
• Kanama, kırık, çıkık ve burkulma vb. durumlarda yerinde müdahale etmek.
• Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek,
• Hasta/yaralıları hareket ettirmeden müdahale yapmak,
• Hasta/yaralıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak ( 112 ),
• Ancak herhangi bir tehlike yok ise hasta ya da yaralı yerinden kımıldatılmamalıdır.
Solunum Yolu Tıkanıklıkları
Solunum yolunun, solunumu gerçekleştirmesi için gerekli havanın geçmesine engel olacak şekilde tıkanmasıdır.
Kısmi Tıkanma
Az da olsa, bir miktar hava geçişinin olduğu duruma kısmi tıkanma denir.
Kişi öksürür, nefes alabilir, konuşabilir. İlk yardım olarak kişiye dokunulmaz ve öksürmeye teşvik edilir.
Tam Tıkanma
Hava girişinin tamamen engellendiği duruma ise tam tıkanma denir.
Kişi nefes alamaz, acı çeker gibi ellerini boynuna götürür, konuşamaz, rengi morarmıştır.
İlk yardım olarak Heimlich Manevrası yapılır.
Yetişkin ve Çocuklarda Heimlich Manevrası
• Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir.
• Bilinci kontrol edilir.
• Sırtına iki kürek kemiği arasına 5 – 7 kez vurulur.
• Cismin çıkıp – çıkmadığı ağız içerisinden kontrol edilir.
• Çıkmadıysa, arkadan sarılarak gövdesi kavranır.
• Bir el yumruk yapılarak, baş parmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır.
• Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır.Bu hareket 5 – 7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanılır.
Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım
Kişi bayıldı ise;
Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır
Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır ve ayakları 30 cm yukarı kaldırılır
Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur
Sıkan giysiler gevşetilir
Kusma varsa yan pozisyonda tutulur
Bilinci kapalı ise;
Olay yeri güvenliği sağlanır
Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir
Hasta/yaralının bilinci kontrol edilir
Solunum yolu açıklığı sağlanır
Koma pozisyonu verilir
112 Aranır
Hasta/yaralı sağlık ekipleri gelene kadar yalnız bırakılmaz
Şok durumunda ise;
Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilir.
Mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır.
Hava yolunun açıklığı sağlanır.
Kanama varsa hemen durdurulur.
Şok pozisyonu verilir.
Hasta/yaralı sıcak tutulur.
Gereksiz yere hasta/yaralı hareket ettirilmez.
112 aranır.
Kanamalar
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına ( vücut içine ya da dışına ) çıkmasına kanama denir.
Dış Kanamalarda İlk Yardım
Yara üzerine direkt baskı yapılır,
Kanama durmazsa ikinci bir bez konarak basınç arttırılır,
Gerekirse bandaj ile sarılarak kanlanmış bezler kaldırılmadan basınç arttırılır,
Kanayan bölgeye en yakın basınç noktasına bası uygulanır,
Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
Kanama kol veya bacaklardaysa ve kırık şüphesi yoksa, kanama bölgesini kalp hizasından yukarıda tutulur,
Şok pozisyonu verilir,
Sık sık yaşam bulguları kontrol edilir ( 2-3 dk. arayla ).
İç Kanamalarda İlk Yardım
Hasta/yaralının bilinci ve solunumu değerlendirilir.
Üzeri örtülerek ayakları 30 cm. kaldırılır.
Asla ağızdan yiyecek içecek VERİLMEZ.
Kapalı kırık varsa, kan damarlarının yaralanmasını önlemek ve bir iç kanamaya sebep olmamak için hasta ya da yaralının hareketsiz kalması sağlanır.
Hasta/yaralının Şok Pozisyonunda, yaşamsal değişimleri izlenir.
112 aranarak tıbbi yardım istenir
Burun Kanamasında İlk Yardım
Öncelikle sakin olunmalıdır.
Hemen baş öne doğru eğilir. Mümkünse oturtulur.
Burun kanatlarını sıkıştırarak iki parmakla sıkılır.
Bu işlem yaklaşık 5 dakika kadar devam edilir.
Kanamanın durmaması halinde hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi gerekir.
Kulak Kanamasında İlk Yardım
Hafifse temiz bir bezle temizlenir.
Ciddi ise;
Kulak tıkanmadan gazlı bezle kapatılır.
Hasta/yaralının hareketsiz olarak, kanayan kulak üzerine yan yatması sağlanır.
Tıbbi yardım sağlanır.
Unutulmamalıdır ki, kulak kanaması olası bir beyin kanamasının habercisi olabilir.
Yanıklar
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır.
BELİRTİLER
1.Derece yanıklar:
Alt deride ve derinin yüzeyinde, kızarıklık , (pembe, kırmızı arası renk) şeklinde görülen doku hasarı vardır.
Ağrı vericidir.
Yanık bölgede ödem, hafif şişlik vardır.
Genelde 48 saatlik süreç içinde iyileşir.
2.Derece yanıklar:
Derinin 1. ve 2. tabakasını etkiler.
En bariz özelliği deride içi su dolu kabarcıklar ( bül ) oluşmasıdır.
Derinin kendini yenilemesiyle kendiliğinden iyileşir.
Çok ağrılıdır.
3.Derece yanıklar:
Derinin tüm tabakaları etkilenir.
Kaslar, sinirler, damarlar üzerinde etkilidir.
Beyaz kuru yaradan, siyah renge kadar aşamaları vardır.
Ağrısızdır, çünkü bütün sinirler zarar görmüştür.
Yanığın Vücutta Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.
Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski oluşur.
Isı ile oluşan yanıkta ilk yardım
Kişi hala yanıyorsa, paniğe engel olunur, koşması engellenir .
Hasta/yaralının battaniye vb. ile üzeri kapatılır ve yuvarlanması sağlanır.
AB’si değerlendirilir.
En az 20 dakika, soğuk su altında tutulur.
Ödem oluşabileceğinden yüzük, bilezik vb. çıkarılır.
Giysiler çıkarılır.
Deri sabunlu su ile dikkatle temizlenir.
Su toplayan yerler patlatılmaz.
Yanık bölgelere birlikte bandaj yapılmaz.
Yanık üzeri temiz bezle örtülür, yanık üzerine hiçbir madde sürülmez.
Hasta/yaralı battaniye ile örtülür.
Yanık geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa, bilinci açıksa hasta/yaralıya ağızdan sıvı verilerek sıvı kaybı engellenir.(1 lt. su + 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz )
Tıbbi yardım istenir( 112 )
Kimyasal Yanıklarda İlk Yardım
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir.
Giysiler çıkarılmalıdır.
Bölge bol, tazyiksiz suyla , en az 20-25 dk. yumuşakça yıkanmalıdır.
Daha sonra Hasta/yaralı battaniye vb. ile örtülmelidir.
Tıbbi yardım sağlanmalıdır.
Elektrik Yanıklarında İlk Yardım
Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır.
Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir.
Akımı kesme imkanı yoksa yalıtkan bir maddeyle kişinin elektrikle teması kesilmelidir.
Hasta/yaralının AB’ si değerlendirilmelidir.
Hasta/yaralı kımıldatılmamalıdır.
Hasar gören bölge örtülmelidir.
Tıbbi yardım istenmelidir.
Sıcak Çarpmasında İlk Yardım
Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
Giysiler çıkarılır.
Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.
Bulantı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da soda içirilir.
Donmalar
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşmasıdır.
BELİRTİLER Birinci derece:
En hafif şeklidir.
• Deride solukluk, soğukluk hissi
• Uyuşukluk, halsizlik
• Daha sonra kızarıklık ve karıncalanma hissi İkinci derece:
• Zarar gören bölgede gerginlik hissi,
• Ödem, şişkinlik, ağrı, içi su dolu kabarcıklar,
• Su toplanması iyileşirken, siyah kabuklara dönüşür. Üçüncü derece:
Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur. Donmalarda İlk Yardım
• Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.
• Donmaya maruz kalan kişi sakinleştirilir.
• Kesin istirahat ettirilir hareket ettirilmez.
• Kuru giysiler giydirilir.
• Bilinci açık ise sıcak, şekerli içecekler verilir
• Su toplamış bölgeler asla patlatılmaz, üstü örtülür.
• Donuk bölge asla ovulmaz, kendiliğinden ısınması / çözünmesi sağlanır.
• El ve ayaklar doğal pozisyonda tutulur.
• Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapılır.
• Tıbbi yardım istenir.
Kırıklar
Kırık nedir?
Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar, darbe sonucu ya da kendiliğinden oluşur.
Kırık çeşitleri
• Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.
• Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kemik uçları dışarı çıkabilir, beraberinde kanama ve enfeksiyon riski taşırlar.
• Parçalı kırık: Kemik birden fazla yerden kırılmıştır.
Kırık belirtileri nelerdir?
• Bölgenin hareket edilmesi ile artan yoğun ağrı,
• Şekil bozukluğu ( Diğer sağlam organ ile karşılaştırılır ),
• Bölgede ödem ve kanama sonucu morarma,
• İşlev kaybı,
• Hareketlerde kısıtlama,
• Şişlik.
Kırığın Yol Açabileceği Olumsuz Durumlar
• Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. ( Kırık bölgede nabız alınamaması, soğukluk, solukluk, aşırı hassasiyet )
• Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok.
• Açık kırıklarda enfeksiyon riski görülebilir.
Kırıklarda ilk yardım
• Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilmelidir.
• Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir.
• Ani hareketlerden kaçınılmalı, kırık yerine konulmaya çalışılmamalıdır.
• Kırık kolda ise; ödem oluşacağından yüzük, saat vb. eşyalar çıkartılmalıdır.
• Kırık olan bölgede hareketi önlemek gerekmektedir.
• Açık kırık varsa; tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton, tahta vb. sert cisimle tespit edilmelidir.
• Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınmalıdır.
• Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi kontrol edilmelidir.
• Hasta sıcak tutulmalıdır.
• Tıbbi yardım sağlanmalıdır.
• Kırık olan bölgenin hareket ettirilmesine izin verilmemelidir.
Burkulmalar
Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır.
Burkulmada ilk yardım
• Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem dolaşımı engellemeyecek şekilde tespit edilir.
• Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır.
• Soğuk uygulama yapılır.
• Hareket ettirilmez.
• Uzun süre geçmiyorsa, tıbbi yardım sağlanır.
Çıkıklar
Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır.
Çıkıkta İlk Yardım
• Eklem bulunduğu şekilde tespit edilir.
• Çıkık yerine asla oturtulmaya çalışılmaz!!
• Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.
• Bölgede; nabız, deri rengi, ısı kontrol edilir.
• Tıbbi yardım sağlanır.
Hayvan Isırıkları ve Böcek Sokmaları
Hayvan ısırmaları neden önemlidir?
Kedi köpek vb. hayvanların dişleri sivri ve keskindir. Ağızlarında ise daima mikrop vardır. Isırmaları halinde derindeki dokulara kadar mikropların ulaşmasını sağlarlar. Ayrıca birden fazla ısırmalarında ciddi yaralanmalara yol açabilirler.
Kedi – köpek ısırmalarında ilk yardım
• HAFİF YARALANMALARDA; yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanmalıdır.
• Yaranın üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• CİDDİ YARALANMA VE KANAMA VARSA; yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır.
• Derhal tıbbi yardım sağlanmalı ( 112 ) ve hasta kuduz aşısı için uyarılmalıdır.
Arı sokmasında ilk yardım
• Yaralı bölge yıkanır.
• Derinin üzerinden arının iğnesi görünüyorsa çıkarılır.
• Soğuk uygulama yapılır ( soğuk su ). Amonyak vb. kullanılmamalıdır.
• Eğer ağızdan sokmuşsa, solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır.
• Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlar için tıbbi yardım istenir.
Akrep sokmasında ilk yardım
• Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez!
• Yatar pozisyonda tutulur,
• Yaraya soğuk uygulama yapılır,
• Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır,
• Turnike uygulanmaz !!!
• Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz ( kesilmez, emilmez vb.).
Yılan sokma / ısırmalarında ilk yardım
• Hasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır.
• Yara su ile yıkanır.
• Yaraya yakın bölgedeki baskı yapabilecek eşyalar çıkarılır ( yüzük, bilezik, saat vb.).
• Yaraya soğuk uygulama yapılır.
• Yaralanan bölgeye dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj yapılır.
• Turnike uygulanmaz.
• Yaralı mümkün olduğunca hareket ettirilmez.
• Yara üzerine hiçbir müdahale yapılmaz. ( Kesmek, emmek vb. )
• Yaşam bulguları izlenir.
• Tıbbi yardım istenir.
Yaralanmalar
Yara Nedir ?
Yaralanmalar hayatımızda en çok karşılaştığımız durumlardır.
Yara Çeşitleri
Kesik Yara: Cam Bıçak gibi kesici aletlerle olan yaralardır.
Ezik Yara: Taş , sopa , yumruk gibi sert bir cismin çarpması sonucu olan yaralardır.
Delici Yara: Uzun ve sivri aletlerle olan yaralardır.
Enfekte Yara: Derin ve kirli yaralar, ısırma , sokma sonucu olan yaralardır.
Yaraların ortak belirtileri
• Ağrı
• Kanama
• Yara kenarlarının ayrılmasıdır.
Yaralanmalarda İlk yardım
• Kanama varsa durdurulur.
• Batan cisim varsa çıkarılmaz
• Yaralının sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
• Yaralı tetanozdan korunmak için uyarılır.
• Delici göğüs yaralanmalarında yaralının bilinci yerindeyse yarı oturur şekilde oturtularak sırtı desteklenir ve ayakları 30 cm yükseltilerek şok pozisyonu verilir ve 112 acil servis aranır.
• Delici karın yaralanmalarında hasta sırt üstü yatırılır ve 112 acil servis aranır.
Zehirlenmeler
Zehirlenme nedir?
Vücuda toksik maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır.
Normalde yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden vücuda giren her türlü madde toksik sayılmalıdır.
Zehirlenmelerde hangi sistemler etkilenir?
1-Sindirim yolu ile: Ev veya bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, aşırı ilaç ve alkol alınmasıdır.
2-Solunum yolu ile: Genellikle karbon monoksit gazı ( tüp kaçakları, şofben, sobalar ) lağım çukurunda biriken karbondioksit, klor, yapıştırıcılar, boyalar, ev temizleyicileri vb..
3-Cilt yolu ile:
Zehirli madde vücuda deri yoluyla girer.
İlaç enjeksiyonu, zehirli bitkilere temas, zirai ilaçlar, zehirli hayvanların ısırması ve sokması sonucu oluşur.
Sindirim yolu ile zehirlenmede ilk yardım
Bilinç kontrolü yapılmalıdır.
Sadece ağız zehirli maddeyle temas etmişse su ile çalkalanmalıdır.
El ile temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır.
Yaşam bulguları değerlendirilir.
Kusma, bulantı, ishal vb. belirtiler değerlendirilir.
Özellikle yakıcı maddenin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz!
Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir.
Üstü örtülür.
112 aranılır.
Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir. ( Zehirli maddenin türü, ilaç ya da uyuşturucu alıyor mu, hastanın bulunduğu saat,evde ne tür ilaçlar var )
Solunum yoluyla zehirlenmelerde ilk yardım
Olay yeri güvenliği sağlanır ( Cam, kapı vb. açılarak ortam havalandırılır. Hasta temiz havaya çıkarılır.).
Yaşamsal belirtiler değerlendirilir ( A B ).
Rahat nefes alabilmesi için yarı oturur pozisyonda tutulur.
Bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilir. 112 aranır.
Deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardım
Olay yeri güvenliği sağlanır.
Yaşam bulguları değerlendirilir.
Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir.
Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır.
15- 20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır.
112 aranır.
Zehirlenmelerde genel ilk yardım
Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak ( Zehirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir.).
Hayati fonksiyonların devamını sağlanması.
Sağlık kuruluşuna bildirme ( 112 ).
Zehir danışma merkezi 114’ü arayın
Göze Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
Toz, kirpik gibi madde ise;
• Gözü ışığa çevrin, alt göz kapağına bakın.
• Gerekiyorsa üst göz kapağına bakın.
• Nemli, temiz bir bezle çıkartın.
• Gözünü kırpıştırmasını söyleyin.
• Bol su ile yıkayın.
• Gözü ovmayın.
• Çıkmıyorsa sağlık kuruluşuna sevk edin.
Metal veya batan bir cisimse;
• Gerekmedikçe hastayı kımıldatmayın.
• Göze hiçbir müdahale yapmayın.
• Tıbbi yardım isteyin.
• Hastanın göz uzmanlık dalı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesini sağlayın.
• Her iki gözün kapatılması gerekir.
Kulağa yabancı cisim kaçmasında ilk yardım
• Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmemelidir.
• Su değdirilmemelidir.
• Tıbbi yardım istenmelidir.
Buruna yabancı cisim kaçmasında ilk yardım
• Burun duvarına bastırarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atılması sağlanır.
• Çıkmazsa tıbbi yardım sağlanır.
Hasta ve Yaralı Taşıma
Hasta ve Yaralı taşırken dikkat edilmesi gereken kurallar
• Baş – boyun – gövde ekseni esas alınmalı,
• Ekip çalışması yapılmalı,
• Hasta/yaralıya yakın mesafede çalışılmalı,
• Daha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalı,
• Sırtın gerginliğini korumak için dizler kalçadan bükülmeli,
• Yerden destek alacak şekilde, her iki ayağı kullanma ve birini diğerinden öne yerleştirme,
• Omuzlar leğen kemiği hizasında tutulmalıdır,
• Ağırlık kaldırırken karın muntazam tutulup, kalça kasılmalıdır,
• Kalkarken ağırlığı kalça kaslarına verilmelidir,
• Yavaş ve düz adımlarla yürünmelidir ( Adımlar omuzdan geniş olmamalı.),
• Ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalı hasta/yaralı y az hareket ettirilmelidir.
Boğulmalar
Vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir.
Boğulmada ilk yardım
Boğulma nedeni ortadan kaldırılır,
Bilinç kontrolü yapılır,
Hava yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilir,
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ sağlanır,
Derhal tıbbi yardım sağlanır,
Yaşam bulguları izlenir
Diğer Acil Durumlar
Havale nedir ?
Adalelerin kontrol edilemeyen kasılmalarıdır. Sinir merkezindeki tahriş sonucu beyinde gerçekleşen elektriksel boşalmalardır.
Havalenin Nedenleri
• Beyinde yaralanma,
• Beyinde enfeksiyon,
• Yüksek ateş,
• Bazı hastalıklar ( sara krizi ).
Ateş nedenli havale herhangi bir hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 C°’ nin üzerine çıkmasıyla oluşur. Genellikle 6 ay ve 6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.
Havale durumunda ilk yardım
• Öncelikle hasta ILIK SUYLA ıslatılmış, ıslak havlu yada çarşafa sarılır.
• Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında küvete sokulur, duş alması sağlanır.
• Ateş düşmezse tıbbi yardım istenir.
Sara krizi
• Hastada var olmayan koku alma, adale kasılması vb. ön haberci denilen belirtiler olur.
• Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır.
• Yoğun ve genel adale kasılması görülür. 10 – 20 sn kadar nefesi kesilir.
• Dudaklarda ve yüzde morarma gözlenir.
• Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir.
• Hasta dilini ısırabilir başını yere çarpıp yaralayabilir.
• Aşırı kontrolsüz hareketler gözlenebilir.
• Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.
Sara krizinde ilk yardım
• Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır.
• Kriz kendi sürecine bırakılır.
• Hasta bağlanmaya çalışılmamalıdır.
• Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz.
• Yabancı herhangi bir madde kullanılmaz ( soğan, kolonya vb. ).
• Kendini yaralamamasına dikkat edilir.
• Etraftaki zarar verebilecek malzemeler uzaklaştırılır.
• Sıkan giysiler gevşetilir.
• Kusma karşısında tetikte olunmalıdır.
• Düşme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir.
• Tıbbi yardım istenir.
Kan şekeri düşüklüğü nedir?
Herhangi bir nedene bağlı olarak vücutta kan şekeri eksildiği zaman ortaya çıkan durumdur.
Kan şekeri düşüklüğü nedenleri
• Şeker hastalığına bağlı.
• Uzun süren egzersizler sonrası.
• Uzun süre aç kalma sonrası.
• Mide – bağırsak ameliyatı olmuş kişilerde yemek sonrası.
Kan şekeri düşmesi belirtileri
Ani kan şekeri düşme belirtileri;
Terleme, Hızlı nabız, Titreme, Yorgunluk, Bulantı, Aniden acıkma hissi.
Yavaş yavaş ve uzun sürede düşerse;
Baş ağrısı, Konuşma güçlüğü, Görme bozukluğu, Uyuşukluk, Kafa karışıklığı, Şuur kaybı.
Kan şekeri düşüklüğünde ilk yardım
Hastanın genel
§ durumu değerlendirilir.
Bilinci yerindeyse; şekerli su verilir.
Belirtiler 15 – 20 dakikada geçmiyorsa sağlık kuruluşuna başvurulur.
Bilinci kapalı ise; Koma pozisyonu verilerek yardım çağrılır.
Kan şekeri§ düşük yada yüksek olsa da 2 kesme şekerinin alınması hayat kurtarıcı olabilir.
İlk Yardım ve HIV/AIDS
HIV/AIDS Epidemiyolojisi
AIDS ilk defa 1981 yılında ABD’de bir grup homoseksüel (eşcinsel) erkekte ender olarak rastlanan PCP ve Kaposi sarkomu vakalarının kendisini göstermesiyle tıp camiasında o zamana kadar görülmemiş bir hastalık olduğu belirlenmiştir.
İlerleyen yıllarda vaka sayılarının artması ve homoseksüel kişilerin biseksüel kişilerle birlikte olmaları onların da kadınlarla birlikte olması AIDS’in homoseksüel hastalığı olmadığını herkese bulaşabileceğini göstermiştir. Tıp dünyası yapılan araştırmalar sonucu AIDS hastalığını tanımlamıştır.
AIDS, Hastalığın adı HIV, Hastalığa etken olan virüsün adı
Acquired=Kazanılmış Human=İnsan
Immune=Bağışıklık Immunodeficiency=Bağışık yetmezliği
Deficiency=Yetmezlik Virus=Virüsü
Syndrome=Sendromu
HIV/AIDS nasıl bulaşır?
1- Cinsel Yolla; ( %55-60 ) Korunmasız olarak yapılan (kondom,prezervatif) her türlü vaginal, oral ve anal cinsel temas ile,
2- Kan yoluyla ( %5-10 ) Kan, organ ve doku nakli, kan temas etmiş delici, kesici aletler, ortak şırınga kullanımı ile
3- Anneden bebeğe ( %20-30 ) Gebelikte, doğumda ve doğum sonrası anne sütü emzirme ile.
HIV/AIDS Nasıl Bulaşmaz?
Sarılmakla, dokunmakla, öpmekle, okşamayla, el sıkışmakla,
Aynı çatal, bıçak, kaşık, bardak, tabak, havlu kullanmakla,
Öksürme, aksırma, nefes, gözyaşı, tükürük ve ter ile,
Sinek, sivrisinek, böcek sokmaları ve hayvan ısırıkları ile,
Aynı yüzme havuzu, duş, hamam, sauna, tuvalet kullanmakla,
Aynı ev, okul, işyeri, tiyatro, sinema, otobüste ve odada bulunmakla,
Aynı telefonu kullanma ve sigara paylaşmakla,
Evcil hayvanlarla aynı ortamda bulunmakla AIDS BULAŞMAZ
HIV/AIDS vakalarının yaygınlaşmasıyla nedeniyle, insanlar ilk yardım uygulamaları sırasında hastalığın kendilerine bulaşmasından endişe etmektedir. İlk yardım uygulamalarında hijyenik uygun önlemlerin alınması bulaşma riskini önemli ölçüde azaltacaktır.
HIV/AIDS’TEN KORUNMA
I. Cinsel temas ile bulaşdan korunma
• “Üreme Sağlığı ve GÜVENLİ CİNSEL YAŞAM” Eğitim verilmesi
• Erkekler için Kondom ( Prezervatif, kaput, kılıf ),
• Kadınlar için Kadın Kondomu kullanımının sağlanması, eğitimi ve yaygınlaştırılması
• Tek eşliliğe riayet etme
• Cinsel temasla bulaşan diğer enfeksiyonlar hakkında bilgi, tanı ve tedavisine erken dönemde başlama
• Cinsel YAŞAMA hayır diyebilme becerisi kazanma
II. Kan ve kan ürünlerinden bulaştan korunma
• Riskli davranışta bulunan kişilerin kan bağışlamaması ( Pencere dönemi )
• Kendimize veya herhangi bir kişi için ihtiyaç duyulan kan ve kan ürünlerine gerekli testlerin uygulanmış olması
Ototransfüzyon ( Kişinin kendi kanının kendisine kullanılması üzere vermesi )
• Güvenli kan için güvenli kan bağışçılarının sağlanması ve eğitim
• Damar içi uyuşturucu madde kullanma alışkanlığı olanlar; uyuşturucuya HAYIR diyebilme, reddetme ve ortak şırınga paylaşmama,
• Sağlık personeline bulaştan korunmada evrensel önlemlerin uygulanması
• Kesici, delici aletlerin kullanımında titizlikle koruyucu önlemlerin uygulanması III. Anneden bebeğe bulaşın önlenmesi
• Gebeliğin önlenmesi
• Doktor gözetiminde, tedavi destekli gebelik ve doğum
• Emzirmeme
Güvenli bir ilk yardım uygulaması için;
• İlk yardım uygulamasına başlamadan önce imkanınız varsa eldiven, yoksa poşet giyiniz.
• Ellerinizi ilk yardım uygulamasından sonra bol su ve sabunla yıkayınız.
• Elinizde açık yara varsa vücut sıvıları ile temas etmemeye çalışınız.
• Yaralı kişinin yakınındaki cam kırıkları v.b maddelere dokunurken çok dikkatli olunuz.
• Derideki kesici ve delici yaraları mutlaka temiz bir bezle kapatınız.
• Kanamalı ve açık yarası olan kişilerle direkt temasta bulunmayınız.
• Suni solunum sırasında kullanılabilecek maske v.b malzemeyi bulundurunuz ve kullanmayı öğreniniz.
• Kendinizi koruyunuz unutmayın ki hasta olan kişiden alınan mikroplar ömür boyu kalıcı hastalık haline dönüşebilir.
• HIV/AIDS’ten nasıl korunacağınızı arkadaşlarınız, aileniz ve tüm yakınlarınıza anlatınız.
Psikolojik İlk Yardım
Herhangi bir kaza, ani hastalık veya afet durumunun kişilerin üzerinde yarattığı olumsuz etkileri en aza indirgemek ve onların güçlüklerle baş edebilme ve normal yaşamlarını sürdürülebilmelerini sağlamak için; bireylerin, ailelerin ve toplumun psikolojik ve sosyal anlamda güçlendirilmesini amaçlayan müdahalelerdir.
• Her şeyden önce empati kurun.
• Hasta/yaralıya kendinizi tanıtın ve ilk yardım uygulamaları için izin alın.
• Hasta/yaralı ile göz teması kurun ve yumuşak ve sıcak bir konuşma yapın.
• Hasta/yaralıya duygusal destek verin.
• Hasta/yaralıya önyargılı olmadan arkadaşça yaklaşın.
• Hasta/yaralıya dikkatli bir şekilde olayın ne olduğunu ve ne olacağını açıklayın.
• Ondan işbirliği desteği isteyin.
• Hasta/yaralıyı dinleyin ve sempatik olun.
• Eğer gerekliyse pratik bilgilerle yardım desteği verin.
• Hasta/yaralıya sağlık görevlileri olay yerine gelinceye kadar ağızdan yiyecek yada içecek vermeyin.
