Günümüzde insanların hayvansal kaynaklı gıdalarla beslenmesinde, kolesterolün damar tıkanıklıklarına ve çeşitli dolaşım bozukluklarına neden olması bakımından kırmızı et yerine beyaz et tercih edilir duruma gelmiştir.
Ülkemizde son yıllarda, mer’a yönlü gezginci ırk olan Bronz veya siyah hindi üretiminden, broiler tipi kapalı alanda büyütülen, beyaz Kaliforniya ırkı hindi eti üretimine geçiş başlamıştır. Hindi yetiştiriciliği özel sektörün ilgisini çekmiş ve entansif şartlarda üretimler sürdürülmektedir.
Ülkemizde 650 bin tonlara ulaşan tavuk eti üretimimize karşılık hindi eti üretimimiz ancak 20 bin ton civarındadır.
Gelişmiş ülkelerde kişi başına hindi eti tüketimi 8-10 kğ.larda seyrederken, ülkemizde ancak 300 gr.’a ulaşabilmiştir. Alternatif üretim olarak beyaz etin yanına, pembe et olarak hindi eti üretiminin gelişeceği ümit edilmektedir.
Ülkemizde kişi başına tüketilen hindi eti miktarları yıllara göre aşağıda verilmiştir. (Tablo 1).
Tablo 1- Ülkemizde kişi başına tüketilen hindi eti miktarları (Kg.)
Yıllar
1996
1997
1998
1999
2000
Kişi BaşınaTüketim (Kg./Yıl)
0,050
0,050
0,146
0,257
0,323
Hindi eti, piliç eti ve kırmızı etin 100 gr. için tesbit edilen besin değerleri aşağıda verilmiştir. (Tablo 1).
Tablo 2- Hindi eti, piliç eti ve kırmızı etin besin değerleri (100 gr.ette)
Besin Değerleri
Etin Cinsi
Kalori (Cal)
Protein(gr.)
Yağ (gr.)
Kolesterol(Mgr.)
Kalsiyum (Mgr.)
Hindi Eti
158,8
29,4
3,52
69,41
18,82
Piliç Eti
164,7
31,7
3,52
85,88
15,29
Kırmızı Et
282,3
24,7
17,64
90,58
10,58
Hindi karkasının parçalanmasından sonra elde edilen bölümlerinin oranları aşağıda verilmiştir. (Tablo 3).
Tablo 3- Hindi karkasının bölümlerinin oranları (%)
Etin Bölümü Oran(%)
But
Göğüs
Kanat
Boyun
Sırt
Toplam
30
45
11
4
10
100
Hindilerin tavuklara göre daha dayanıklı, uzun ömürlü ve karkas randımanı ile birlikte beslenme değerlerinin yüksek olması hindi yetiştiriciliğini cazip hale getirmektedir.
Kuluçka
Hindi civcivleri tabi kuluçka veya kuluçka makineleri ile çıkarılır. Hindilerde kuluçka süresi 28 gündür. Bir hindi 18 yumurta ile kuluçkaya yatabilir. Çiftleştirmelerde 10 dişi için 1 erkek uygundur.
Kuluçkalık yumurtalar folluklardan günde dört defa toplandıktan sonra uygun şartlarda bir hafta bekletilip kuluçkaya konabilir. Sivri, yuvarlak, pürtüklü ve kirli yumurtalar kuluçkada kullanılmaz. Kuluçka yeri temiz ve parazitlere karşı korunmuş olmalıdır.
Kuluçka makinalarında olgunlaşma ve çıkış bölümleri mevcuttur. Olgunlaşma bölümünde yumurtalar 24 gün tutulur. Çıkış bölümünde ise 4 gün kalırlar. Kuluçka makinasında yumurtaların çevrilmesi, havalandırma, ısı, ışık ve nem ayarlarına dikkat etmek gerekir.
Büyütme Sistemi – 1
1. Periyod :
0-6 haftalık dönemi kapsar. Civcivler topluca büyütme kümesinde, semirtme kümesleri için hazırlanırlar. Bu periyot içinde kuluçkada veya kümeste 6-8. günlerde gagaları kesilip bir çok aşıları da yapılmış olur.
2. Periyod :
6. Hafta-Kesime kadar dönemdir. Bu dönemde hindiler ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde hazırlanmış yemlerle semirtilerek, (Kesimden bir ay önceden yem kanunlarına göre hazırlanmış etlerde kati suretle rezüdü bırakmayacak olan özel kesim önü yemi kullanılır.) kesime hazır duruma getirilirler. Erkekler ve dişiler karışık olarak semirtilir. Dişiler 16-18. haftalar, erkekler 22-24. haftalar arasında kesilerek tüketime sunulur.
Bu büyütme sisteminde : Büyütme kümesleri her 2 ayda bir dönemden yılda toplam 6 dönem yapmış olurlar. Semirtme kümesleri ise her 20 haftada bir dönemden yılda toplam 2,6 dönem yapmış olurlar. Böylece hem kümes alanından daha fazla yararlanılmış olunur hem de zamandan kazanılarak dönem sayısı artırılmış olur.
Büyütme Sistemi – 2
Hepsi içeri – Hepsi dışarı sistemidir. Kuluçkada çıkan civcivlerin seks ayrımı yapıldıktan sonra dişiler ve erkekler kümesin büyüklüğüne göre farklı veya aynı kümeslere koyularak kesime kadar bu kümeslerde bakım ve beslemesi yapılır.
Civcivden Önce Kümes Hazırlığı
Dezenfeksiyon :
* Palazlar kümesten boşaltıldıktan sonra kümes altlıkla beraber dezenfekte edilerek altlıkla beraber oluşabilecek çevresel bulaşma en aza indirgenmelidir.
* Kümesten alınan altlıklar belirli bir alanda biriktirilerek fermente olmaları sağlanmalı ve çevredeki tarla ve bahçelere dağıtılıp bulaşmanın önüne geçilmelidir.
* Kümes içindeki bütün ekipman dışarı çıkartılarak kümes yüksek basınçlı su ile yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir. Bu amaç için zararlı patojenlerin kümes içerisinde oluşan yarık ve çatlaklara yerleşmesini önlemek için bu tip yerler kapatılmalıdır.
* Kümes içerisine konulacak her türlü ekipman mutlaka dezenfekte edilmelidir.
* Suluk hattı ilk önce basınçlı su ile temizlenmeli, daha sonra hat içinde oluşabilecek bakteri ve mantarları yok etmek için dezenfekte edilmelidir.
* Bütün ekipmanlar yerleştirilip altlık serildikten sonra kümes formaldehit ile fümügasyon yapılmalıdır. Fümügasyonun amacına ulaşabilmesi için kümes içi ısısının 24 oC olması sağlanmalıdır.
* Bütün bu işlemler civciv gelmeden en az 5 gün önceden bitirilerek kümes dinlendirilmeye bırakılmalıdır.
Altlık :
* İşlenmemiş ve kaliteli bir ağaç talaşının temiz ve kuru olanı kullanılmalıdır. Çünkü işleme tabi tutulan ağaçlardaki bazı kimyasal maddeler civcivlerde zehirlenmelere sebep olabilir.
* Serilen talaşın kalınlığı en az yazın 8 cm., kışın ise 12 cm. olmalıdır.
* Altlık yüzeyi düzgün bir şekilde bastırılıp sıkıştırıldıktan sonra ekipman yerleştirilmesi yapılmalıdır.
* Altlık materyalinin tozsuz olması gerekmektedir. Aksi takdirde toza karşı çok hassas olan civcivlerde solunum yolu enfeksiyonlarına sebebiyet verilmiş olur.
Ringler :
* Ring materyali, civcivlerin seviyesindeki hava sirkülasyonunun oluşabilmesi için sağlam ve örgülü telden olması gerekir.
* Ring çapının en az 3 metre olması gerekmektedir.
* Ringler tam bir daire şeklinde olmalı, köşeler bulunmamalıdır.
* Her ring için bir ısıtıcı temin edilmeli, ısıtıcı ringin merkezinde bulunmalı, altlık homojen bir şekilde serilmeli ve ring içinde homojen bir sıcak alan oluşturulmalıdır.
* Her 5.000 adet civciv için ekstra bir revir ringi oluşturmalı. Güçsüz ve zayıf civcivler bu ringe konulmalıdır. Ayrıca bu civcivler için iki misli yemlik ve suluk konulmalı, daha iyi ısıtılarak onlar için özel bir ortam oluşturulmalıdır.
Su :
* Çeşitli darbelerle suyun dökülmesi sebebiyle ilk 48 saat klor konsantrasyonunu çok iyi bir şekilde ayarlamak gerekir. Bu oran 2-3 ppm dir.
* Depodan itibaren bütün hatta her zaman taze su bulundurmalıdır.
* Her 100 adet civciv için bir adet suluk kullanılmalıdır.
* Her bir palaz için en az 1 cm. suluk kenarı sağlanmalıdır.
* Her bir suluk, ısıtıcıdan en az 30 cm. uzak olmalıdır.
* Civcivlerin suluk içine düşüp boğulmalarını önlemek için suluklardaki su yüksekliğinin iyi ayarlanması gerekmektedir.
* Su hattı dezenfekte edilmiş olmalıdır.
Yem :
* İlk başlangıç yemi, en küçük boyutlarda, iyi, kıvamında crumble (kırma pelet) olmalıdır.
* Her 100 adet civciv için bir adet yemlik sağlanmalıdır.
* Her bir palaz için en az 2,5 cm. yemlik kenarı sağlanmalıdır.
* Yemlikler ısıtıcıdan en az 30 cm. uzaklıkta olmalıdır.
* Taze yem temin etmek amacıyla yemliklerin hemen doldurulması önemlidir.
Isıtıcılar :
* Her bir ring için bir adet ısıtıcı kullanılmalıdır.
* Ringin merkezindeki 0,4 M2’lik alanda 43-46 oC’lik bir sıcak olması temin edilmelidir.
* Isıtıcıların altlıktan mümkün olduğunca uzak tutulması temin edilmelidir. Yükseklik ayarlanabilir olup ısıtıcı uygun sıcaklığa göre ayarlanmalıdır.
* Isıtıcı eğimi ring içinde 10 oC daha farklı sıcaklık farkları oluşturmayacak şekilde ayarlanmalıdır.
Havalandırma ve Sıcaklık Kontrolü :
* Bütün havalandırma ekipmanları kullanıma hazır olmalıdır.
* Bütün termostatlar doğru ölçüm yapabilecek şekilde kalibre edilmeli ve en uygun yere yerleştirilmelidir.
* Fan grubunun termostat ayarları istenilen sıcaklık dereceleri ile uyuşmalıdır.
* Hava girişlerinin ağızları değişmeyen negatif basınç olacak şekilde ayarlanarak sürekli hava girişinin garantiye alınması sağlanmalıdır.
* Fanların yavaştan hızlıya doğru çalışması, kümes içindeki sıcaklığın ani olarak azalmasını önleyecek ve ısıtma sisteminin daha verimli çalışmasını sağlayacaktır.
* Altlığın ısınmış olmasına dikkat edilmelidir.
Büyütme Dönemi (0-6.Hafta)
* Kuluçkahanede işlemleri bitmiş olan civcivlerin büyütme kümesine nakli uygun bir civciv nakil kamyonuyla yapılmalıdır. Nakil esnasında ısı 21-24oC olmalı ve mutlaka havalandırma sistemi bulunmalıdır.
* Büyütme kümesine yerleştirme esnasında sırasıyla ısı, su ve yem hazır olmalıdır.
* Her bir ring içine 240 – 320 adet civciv konulmalıdır.
* Yerleştirme esnasında civcivlere nazik davranmalıdır.
Altlık :
* Islak ve kekleşmiş altlık günlük olarak değiştirilmelidir.
* Ring içindeki altlığı altından karıştırmak gerekir.
* Gerektiğinde yeni altlık ilave edilmelidir.
* Altlıktaki nem ve tozun kontrolü için sabit basınçlı havadan yararlanılmalıdır.
* İyi altlık kondüsyonu için aşırı yakıt tasarrufuna gidilmemelidir.
* Kümes içindeki havada amonyak gazı miktarı 5 ppm veya daha az olmalıdır.
Su :
* Civcivler ilk geldiğinde % 2-5 oranında şekerli su verilerek oluşan enerji kaybının önlenmesi yoluna gidilmelidir.
* Sulukların günde en az iki kere su ihtiyacını karşılayacak şekilde taze su ile doldurulması gerekmektedir.
* Suyun dökülerek altlığın ıslanmasına engel olmalıyız. Bunun için suyun en uygun bir konumda (1,9 cm. yükseklikte) doldurulması gerekmektedir.
* Suluklar günlük olarak boşaltılıp temizlenmeli ve belli bir miktar hareket ettirilerek yeri değiştirilmelidir.
* Sulukların kenar yüksekliğinin palazların sırt seviyesinde olması temin edilmelidir.
* Depodan itibaren bütün hatta 2-3 ppm klor olması temin edilmelidir.
* İlk 3 gün boyunca civcivler fazla hassas olduğundan içme suyu ile ilave olarak vitamin ve mineral verilebilir.
* Belli aralıklarla sulardan numune alınarak özellikle bakteri, nitrat, nitrit ve diğer patojenler bakımından laboratuar kontrolleri yapılmalıdır.
Yem :
* Yemlikleri uygun pozisyonda aynı seviyede doldurulmalı ve yem değişimi için her zaman taze yem bulundurulmalıdır.
* Yemlik içine karışan talaş ve gübreler sürekli temizlenmelidir.
* Yemin herhangi bir şekilde kontamine olmaması gerekir.
* Civciv yemliklerin yeri sürekli değiştirilerek altlıktaki bozulma önlenmelidir.
* Yemlik kenar yüksekliğinin palazların kursak hizasında olmasını sağlamalıyız.
* İlk 4 hafta crumble (kırma pelet) yem verilmeli, 5.haftadan itibaren pelet yeme geçilmelidir.
* Yemliklerde sürekli taze yem bulundurarak yem yenmesine ve gelişmeye yardımcı olunmalıdır.
* 15.günden sonra yem içine palaz başına 0,5 gr. grit katılarak yemden yararlanma arttırılmalıdır.
* Hem rasyonun içeriği hem de bakteriyel bulaşmalara karşı belirli aralıklarla yemlerden numune alınarak gerekli laboratuar kontrolleri yaptırılmalıdır.
Isıtma :
* Her ısıtıcının doğru çalıştığından emin olunmalıdır.
* Sıcaklık dereceleri ilk gün boyunca 37 oC’nin altına düşmemeli ve 40 oC’yi geçmemelidir.
* Isıtıcıların yükseklik ayarı, yem ve su tüketimi ve palazları kümes içindeki dağılımlarına göre en uygun konumda yapılmalıdır.
* Kümes içi sıcaklığı sürekli kontrol edilmelidir.
* Isıtıcılardan gaz kaçağı olmadığından emin olunmalıdır.
Semirtme Dönemi (7.Hafta – Kesim)
* Palazların semirtme kümeslerine nakli uygun nakil araçları ile yapılmalıdır.
* Kafeslere uygun sayıda palaz konularak olabilecek zayiatlar önlenmelidir.
* Nakil esnasında bir stres oluşacağından semirtme kümesleri her bakımdan hazır olmalı ve stres faktörleri en aza indirgenmelidir.
* Stres faktörlerini en aza indirebilmek için, palazlar semirtme kümesine geldiklerinde içme sularında C vitamini kullanılmalıdır.
* Nakilden 6 saat önceden yem, 2-3 saat önceden de su kesilmelidir.
Altlık :
* Kümes tabanındaki ıslak ve normal altlıklar karıştırılarak, kekleşme önlenmelidir.
* Altlıktaki nem ve tozun kontrolü için sabit basınçlı havadan yararlanılmalıdır.
* Özellikle kış aylarında yeterli havalandırma yapılmadığından altlık kondisyonu kötüye doğru gitmektedir. Bu durumlarda kümeste ısıtıcı kullanarak altlık kondisyonunun iyi duruma getirilmesi yoluna gidilmelidir.
* Kümes içindeki havada amonyak gazı miktarının 5 ppm veya daha az olması gerekir.
Su :
* 100 adet hindi için 1 adet suluk bulundurulmalıdır.
* Her bir hindi için en az 1 cm suluk kenarı olmalıdır.
* Suluk kenar yüksekliği hindilerin sırt seviyelerinde olacak şeklide ayarlanmalıdır.
* Suluk içindeki suyun yüksekliği hindilerin su içme aktivitesi ve altlığın kondisyonuna göre 1,3 – 1,9 cm. arasında ayarlanmalıdır.
* Depodan itibaren tüm hatta 3-5 ppm konsantrasyonunda klorlamaya devam edilmelidir.
* Sulukların her gün iki kere boşaltılıp temizlenmesi gerekmektedir.
* Özellikle yazın sıcak günlerde hindilerin önünde basınçlı su ile taze ve soğuk su temin edilerek sıcaklık stresi azaltılmalıdır.
* Kesimden 6 saat önceden su kesilmelidir.
* Belirli aralıklarla sulardan numune alınarak özellikle bakteri, nitrat ve nitritler açısından gerekli laboratuar muayeneleri yaptırılmalıdır.
Yem :
* Yem tüketimini en üst seviyeye çıkartacak ve gelişme potansiyelini en iyi yapacak ortam sağlanmalıdır.
* Besin değerleri verilen tablodaki gibi olmalıdır.
* 75 adet hindi için 1 yemlik temin edilmelidir.
* Her bir hindi için en az 2,5 cm. yemlik kenarı olmalıdır.
* Yemlik kenar yüksekliği her zaman hindilerin kursak hizasında olması sağlanmalıdır.
* Yem pelet formunda, kalitesi iyi, kolay yutulacak formada olmalıdır ve haftalık yem tüketimi gereğinden fazla olmamalıdır.
* Yemler ve yemleme sistemlerinin tümü küf olmaması bakımından kontrol edilmelidir.
* Hem rasyonun içeriği hem de bakterilere karşı, yemlerden belirli aralıklarla numune alınarak gerekli laboratuar kontrolleri yapılmalıdır.
* Yem içine her bir hindi için 0,5 gr. grit katılarak yemden yararlanma arttırılmalıdır.
* Kesimden 8 saat önceden yem kesilmelidir.
Isıtma :
* Semirtme döneminde genellikle ısıtıcıya ihtiyaç duyulmaz. Ancak özellikle kış aylarında palazlar semirtme kümeslerine nakledildiklerinde ilk 3 hafta kümesi ısıtılarak 20 oC tutmak gerekir.
* Altlık kondisyonu kötüye doğru giderse kümes ısıtılarak durum düzeltilmesi yoluna gidilmelidir.
Hastalıklara Karşı Tedbirler
Yetiştiricilikte esas kaide; hayvanları daima sıhhatli ve canlı tutmaktır. Önemli olan hastalık gelmeden gerekli tedbirlerin alınmasıdır. Söz konusu tedbirlerle ilgili olarak; anaç ve palazlar ayrı kümeslerde beslenmelidir. Hindi yetiştirilecek bölgede başka hiç bir kanatlı hayvan olmamalıdır. Damızlık yumurta ve palazlar mutlaka hastalıksız sürülerden alınmalıdır.
Kümesler boşaltıldığında sodalı su ile yıkanmalı, badana ve dezenfekte edilmelidir. Temiz yem kullanılmalı, küflü ve bayat yem kullanılmamalıdır. Kümeslere kapasitelerinin üzerinde hayvan konulmamalıdır.
Koruyucu aşılar zamanında yapılmalıdır. Hastalıktan ölen hayvanlar ya yakılmalı veya üzerlerine kireç serpilerek toprağa gömülmelidir. Kümes girişlerinde toz kireç ve dezenfektanlı su bulundurulmalı, kümes bakıcıları dışında yabancı kişilerin kümeslere girişleri engellenmelidir. Zaman zaman sularına koruyucu olarak vitamin veya antibiyotik türü ilaçlar verilmelidir.
Aşılama Programı
1.Gün T.R.T Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
7.Gün ND Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
21-24.Gün ND Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
34-36.Gün T.R.T. Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
50-60.Gün ND Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
60.Gün POXINE Aktif Kanata iğne batırma
Not : Aşılama programları bölgesel hastalık risklerine göre ayarlanmalıdır.
Işık Programı
Yaş Aydınlatma Süresi Işık Yoğunluğu
1.Gün 22 Saat 100 Lux
2.Gün 21 Saat 100 Lux
3.Gün 20 Saat 100 Lux
4.Gün 20 Saat 80-100 Lux
5.Gün 19 Saat 80-100 Lux
6.Gün 18 Saat 80-100 Lux
8.Gün 18 Saat 30-40 Lux
12.Gün – Kesim 18 Saat 20 Lux
Kümes Yoğunluğu
Erkek – Dişi 0-6. Hafta 9-10 Adet/M2
Dişi 7-18. Hafta 4,8 Adet/M2
Erkek 7-24. Hafta 2,8 Adet/M2
Karışık 0-6. Hafta 9-10 Adet/M2
Karışık 7-24. Hafta 4,4 Adet/M2
Su Tüketimi
HAFTA
GÜN
ERKEK
DİŞİ
LT/GÜN
LT/HAFTA
LT/GÜN
LT/HAFTA
1
7
0,06
0.42
0.05
0.35
2
14
0.12
0.84
0.10
0.70
3
21
0.19
1.33
0.17
1.19
4
28
0.28
1.96
0.24
1.68
5
35
0.32
2.24
0.27
1.89
6
42
0.38
2.66
0.33
2.31
7
49
0.47
3.29
0.39
2.73
8
56
0.55
3.85
0.45
3.15
9
63
0.60
4.20
0.49
3.43
10
70
0.67
4.69
0.54
3.78
11
77
0.73
5.11
0.58
4.06
12
84
0.78
5.46
0.63
4.41
13
91
0.82
5.74
0.65
4.55
14
98
0.86
6.02
0.69
4.83
15
105
0.91
6.37
0.72
5.04
16
112
0.96
6.72
0.75
5.25
17
119
0.98
6.86
0.76
5.32
18
126
1.03
7.21
0.77
5.39
19
133
1.08
7.56
0.79
5.53
20
140
1.13
7.91
0.82
5.74
21
147
1.19
8.33
22
154
1.25
8.75
23
161
1.30
9.10
24
168
1.36
9.52
Kümes Sıcaklık Hedefleri
HAFTALIK
CİNSİYET
AMAÇ *
MAXIMUM **
MİMİMUM***
YAŞ
Fh
Cg
Fh
Cg
Fh
Cg
1
ER+DİŞİ
80
27
90
32
77
25
2
ER+DİŞİ
78
26
88
31
75
24
3
ER+DİŞİ
76
24
86
30
73
23
4
ER+DİŞİ
74
23
84
29
71
22
5
ER+DİŞİ
72
22
82
28
69
21
6
ER+DİŞİ
70
21
80
27
67
19
7
ER+DİŞİ
68
20
78
26
65
18
8
ER+DİŞİ
66
19
76
24
63
17
9
ER+DİŞİ
64
18
74
23
61
16
10
ER+DİŞİ
62
17
72
22
59
15
11
ER+DİŞİ
60
16
70
21
57
14
12
ER+DİŞİ
58
14
68
2
55
13
13-18
DİŞİ
58
14
68
2
55
13
13
ERKEK
56
13
66
19
53
12
14-24
ERKEK
55
13
65
18
52
11
* Fan termostatları hangi derecede olmalı
** Fazla sıcaklıkta bütün fanlar açık olmalı
*** Düşük sıcaklıklarda ısıtıcı ilavesi sağlanmalı
