Site icon Foodelphi.com

Gıda Güvenlik Sistemi Kurma Aşamaları

Mutlu
www.foodelphi.com

www.foodelphi.com

ISO 22000:2005 GIDA GÜVENLİK SİSTEMİ KURMA AŞAMALARI

ISO 22000 (HACCP)  Uygulaması: ISO 22000 (HACCP) uygulaması başlatılmadan önce firmaların organizasyon şeması, gıda emniyet politikası ve gıda emniyet hedeflerini oluşturması gerekmektedir.

ISO  22000 (HACCP) Hazırlık Aşamaları: Şirket çapında bir ISO 22000 (HACCP)  programı uygulanmadan önce bir takım hazırlık adımları atılmalıdır. Bu hazırlık adımları,

1-HACCP ekibinin oluşturulması

2-Gıdanın önemli özelliklerinin tanımlanması

3-Amaçlanan kullanım şeklinin belirlenmesi

4-Proses akış şemalarının hazırlanması

5-Proses akış şemalarının doğrulanması olarak sıralanır.

ISO 22000 (HACCP) Ekibinin Oluşturulması: ISO 22000 (HACCP)’ in firmada uygulanması bir proje olarak ele alınmalı ve bu projenin bir takvimi hazırlanmalıdır. Daha sonra, bu projeyi gerçekleştirecek bir proje ekibinin oluşturulması gerekir.

ISO 22000 (HACCP)’ in uygulanmasında takım çalışmasına ihtiyaç vardır. Güvenli ürünler elde edilmesinde teknik personel kadar teknik olmayan personelin katkısı gerektiğinden şirket içi kaliteye tam katılımın sağlanmasında önemli bir adım olarak değerlendirilir.

ISO 22000 (HACCP)  ekibinde işletme içinde farklı alanlarda çalışmış ve aşağıdaki konuların en az birini çok iyi bilen kişiler bulunmalıdır.

Yukarıda sıralanan konular içinde mikrobiyoloji bilinmesi en gerekli olandır. Çünkü, bazı firmalarda mikrobiyoloji bilgisi yetersiz olan HACCP proje elemanları yanlış sonuçlara varmışlardır. Örneğin, Clostridium perfringens gıda zehirlenmesine genellikle pişirilmiş ve yavaş soğutulmuş büyük miktarlar halindeki et ve et yemekleri sebep olmaktadır. Bu nedenle çiğ ette hatta dondurulmuş ette bu zehirlenmeyi aramak uygun olmayacaktır.

Ayrıca ISO 22000 (HACCP)   ekibine aşağıdaki kaynakları temin ederek üst yönetim desteğini göstermelidir.

Proje ekibinin dışında ISO 22000 (HACCP)   sistemi tam olarak kurulduktan sonra bu sistemi birinci derece kimlerin uygulayacağı ve doğrulayacağı tanımlanmalı ve ISO 22000 (HACCP)  ’ in organizasyonu oluşturulmalıdır. Sistemin etkinliğinin takip edilmesi ve sürekliğinin sağlanması amacıyla bir HACCP ekip lideri atanmalıdır.

Yukarıda ISO 22000 (HACCP)   proje ekibine temin edilmesi gereken kaynaklardan birinin ISO 22000 (HACCP)  ’in gerektirdiği eğitimler olduğundan bahsedilmişti. Sadece ISO 22000 (HACCP)   proje ekibine değil ISO 22000 (HACCP)  ’i uygulayacak çalışanlara ve daha sonra bilgilendirmek amacıyla diğer çalışanlara da ISO 22000 (HACCP)  ’ in gerektirdiği eğitimler verilmelidir.

Gıdaların Tanımlanması: Bir sonraki adım gıdaların tam olarak tariflerinin yapılmasıdır. Bu tanımlama gıdanın üretim, depolama vs. gibi safhalarının basit bir tarifini de içerebilir. Bu aşama tehlike analizlerinin daha kolay yapılmasını sağlayacaktır.

Ürünün tanımlanması aşağıdaki hususları kapsar:

Her bir proses ve ürün için hammadde ve katkı maddeleri tanımlanmalı ve detaylı listesi hazırlanmalıdır. Bu liste tanımlanan hammadde ve katkı maddelerinin yasal olarak kullanılabilir olduğunu ispat edecek şekilde geçerli kılınmalıdır.

Proses Akış Şemalarının Hazırlanması Ve Doğrulanması: Daha sonraki aşama hammaddenin gelişinden firmadan sevkine kadar firmanın kontrolü altındaki bütün proses aşamalarının şemasının hazırlanmasıdır. Bu şemalar anlaşılabilirliği ve takip edilebilirliği açısından kompleks bir yapıda olmamalıdır.

Proses akış şemaları hazırlandıktan sonra doğrulanmalı ve geçerli kılınmalıdır. Doğrulama proje ekibi elemanlarına konun uzmanlarına ve üretimi yapan çalışanlara danışılarak yapılabilir. Fakat, firmadaki ilgili bölüm yöneticilerinin ve Genel Müdürün gözden geçirmesi ve sonunda mutabakatı ile akış şemalarının geçerli kılınması ve onaylanması gerçekleştirilmelidir.

Akış şemaları Kalite Kontrol, Üretim ve Hijyen bölümleri tarafından gözden geçirilmeli ve onaylanmalıdır.

ISO 22000 (HACCP)  Prensiplerinin Uygulanması: HACCP’ in 7 temel prensibi vardır:

Tehlike Analizleri

HACCP sisteminin uygulanmasında ilk prensip tehlike analizlerinin yapılmasıdır. Bu aşamada, üretim başlama aşamasından son tüketiciye kadar her aşama için tüm potansiyel tehlikeler belirlenmeli, analiz edilmeli ve kontrol yöntemleri saptanmalıdır.

Tehlikeleri değerlendirmek ve önemlerini analiz edebilmek için teknik bir uzmanlığa ihtiyaç vardır. Tehlike analizlerinin yapılmasında sorumlu personel ile görüşmek ve onların bilgi ve tecrübelerinden faydalanmak da çalışmanın etkin olması için gereklidir. Ayrıca tehlike analizleri planlı ve düzenli bir şekilde yapılmalıdır. Tehlike analizlerini yapmadan önce tehlikeleri gruplamak ve daha sonra önem sırasına koymak büyük faydalar sağlayacaktır. Tehlike analizlerinin yapılması ve kontrol altında tutulması aşağıdaki hususları kapsar:

Tehlike analizi neden yapılır?

4.2.2.        Kritik Kontrol Noktalarının Belirlenmesi

HACCP planının geliştirilmesinde hammaddelerde ve proses aşamalarındaki fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlikelerin tanımlanması ve bu tehlikelerin önlenmesi için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesinden sonra atılacak diğer adım prosesteki tehlikeleri kabul edilebilir bir seviyeye çekmek, önlemek veya ortadan kaldırmak için gözetim yapılan noktaların tanımlanmasıdır.

Bu noktalara kritik kontrol noktası (CCP) denir. Prosesteki her bir aşamanın kritik kontrol noktası olup olmadığını belirlemek için bir çeşit karar ağacı kullanılır. Karar ağacı tehlike analizleri tamamlandıktan sonra uygulanmalıdır.

4.2.3. Kritik Limitlerin Belirlenmesi

HACCP sisteminin daha sonraki adımı kritik limitlerin belirlenmesidir. Kritik limit CCP’ lerin kontrol altında olduğu ve aşılması durumunda kritik tehlikelerin ortaya çıkma riskinin yüksek olduğu noktadır. Bu limitlerden sayısal olanlar toleransları ile birlikte değerlendirilmelidir. Sıcaklık, nem, pH, aw ve duyusal özellikler kritik limit olarak belirlenebilen kriterlerdir.

CCP’ lerin kritik limitlerinin belirlenmesinde aşağıdaki adımlar takip edilir.

Bir HACCP denetiminde belirlenen kritik limitlerin geçerliliğini sağlamak üzere yapılan toplantı tutanakları, doğrulama deneyleri, varsa dış danışmanın verdiği belgeler veya danışmanla yapılan toplantıların tutanakları, danışmanın yeterliliğini gösterir belgeler kayıt olarak saklanmalıdır.

4.2.4. İzleme Yöntemlerinin Belirlenmesi

İzleme, CCP lerin kontrol altında olup olmadığının belirlenmesi amacıyla yapılan sistematik ve planlı gözlemler topluluğudur.

İzleme sistemini oluşturma :

1- İzleme metodu ve tekniği

2- Gözlem ve ölçüm sıklığı

3- Ölçümün nerede yapılacağı

4- Kullanılacak ekipmanlar

5- Kabul kriterleri

6- Sorumluluklar (Kim izleyecek/değerlendirecek

İzleme yöntemlerinin HACCP sisteminde özel bir yeri vardır. İzleme proses kontrol dışına çıkma eğilimi gösterdiğinde firma yönetimi uyarır. Böylelikle CCP kritik limitin dışına taşmadan böyle bir eğilimin sebepleri araştırılır, ortadan kaldırılır ve proses normal haline döndürülür. Örneğin; Firma belirli bir ürünü ile ilgili sabah saat 6:00, 7:00 ve 8:00 de üç değişik ölçüm yapmaktadır. Her seferinde, pH’ın kabul edilebilir limitler içerisinde seyrettiği fakat 8:00’ e doğru yükselme ve kritik limite yaklaşma eğilimine girdiği fark edilecek olursa bu noktada önlemler alınabilir ve proses eski haline getirilebilir. Bir başka örnek; bir süt işleme fabrikasında alınan süt antibiyotik açısından izlenir; izleme sıklığı gelen her ürün partisi içindir. Üçüncü bir örnek; bir konserve et ürünü için, ısıl işlemin zamana bağlı olarak sürekli izlenmesi: sıcaklık monitoründen.

Gözetimin gerçekleştirilmesi aşağıdaki hususları kapsamaktadır.

4.2.5. Düzeltici Faaliyetlerin Belirlenmesi

Her CCP için, sapmalar olunca yapılmak üzere gerekli ve spesifik düzeltici faaliyetler geliştirilmelidir. Düzeltici faaliyetler ile CCP’lerin kontrol altına alınacağından emin olunmalıdır ve uygun olmayan ürünün nasıl değerlendirileceğini açıklamalıdır.

Gözetim sonuçları kriterlerin karşılanmadığını veya işlemin kontrol altında olmadığını gösterdiği zaman, durumu düzeltmek için uygun ve hızlı işlem uygulanmalıdır. Düzeltme işlemi prosese göre değişir düzeltici faaliyete aşağıdaki örnekler verilebilir:

4.2.5.1. Düzeltici Faaliyetlerin Aşamaları

Düzeltici faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanmalıdır.

4.2.6. Doğrulama Prosedürlerinin Hazırlanması

HACCP sistemi planlandığı şekilde doğru olarak uygulanıyor mu?” ve “Planlanan HACCP sistemi doğru mu?” sorularını cevaplayacak prosedürler oluşturulur.

HACCP’ in altıncı prensibi HACCP sisteminin etkinliğinin doğrulanmasıdır. HACCP sistemi oluşturulduktan sonra doğrulama faaliyetleri de sürekli olarak yapılmaya başlanır.

Doğrulama, gözetim prosedürlerinin dışındaki doğrulama metotları, prosedürleri veya testleri  kapsar bu şekilde HACCP’ in amacına ulaşıp ulaşmadığı doğrulanmış olur.

Örnek: Mal kabul noktasındaki izleme faaliyetin doğrulanması:

     HACCP dokümanları HACCP doğrulama prosedürleri ve check list leri kapsamında belirlenmiş periyotlarda gözden geçirilmeli ve doğrulanmalıdır. Gözden geçirme ve doğrulama sonuçlarına göre dokümanlarda revizyonlar gerçekleştirilmelidir.

Yeniden değerlendirme, sisteme yeni olarak dahil edilmesi gereken tehlikelerin ortaya çıkarılması için yapılır. Bu durum

Uygulamanın doğrulanması:

1- Günlük, Haftalık ve Aylık çizelgelerle kontrol: HACCP sisteminin devamlılığını sağlamaktan sorumlu tutulan yöneticinin HACCP sistemini günlük, haftalık veya aylık çizelgelerle kontrol etmesi oldukça faydalı olacaktır. Bu tür bir uygulamanın hem hatanın anında ortadan kaldırılmasına hem de hatayı yapan kişinin yerinde ve zamanında eğitilmesine imkan verir. Hatanın tekrar ortaya çıkması engellenir.

2- Kayıtların incelenmesi: HACCP sisteminde tutulan gözetim kayıtları ve sapmalar incelenmelidir. HACCP kayıtları aşağıdaki sebeplerden dolayı incelenmektedir. 

4.2.6.1. HACCP Sisteminin Geçerliliği

Geçerlilik çalışmaları da doğrulama faaliyetlerinin bir parçası olarak ele alınır. Diğer doğrulama faaliyetlerinden farklı olarak geçerlilik çalışmalarının amacı, HACCP sisteminin üretilen gıdada tanımlanmış tehlikeleri önleme, azaltma veya kabul edilebilir bir seviyeye getirebilme kabiliyeti açısından değerlendirilmesi ve geçerli kılınmasıdır. HACCP planını geçerli kılmak için değişik kaynaklardan doğrulama için veriler dikkate alınabilir. Bu veriler genellikle aşağıdaki hususlardan oluşur.

4.2.6.2. Planlı İç Kalite Denetimleri

HACCP sistemindeki planlanmış düzenlemelerin etkin olarak yürütülüp yürütülmediğini doğrulamak amacıyla planlı denetimler yapılmalıdır. HACCP sisteminde is bu sayede aşağıdaki hususlar planlı ve bir yönetime bağlı olarak gerçekleştirilmiş olur.

4.2.6.3. Yönetimin HACCP Sistemini Gözden Geçirmesi

Aşağıdaki hususlar düzenli aralıklarla yapılan gözden geçirme toplantılarında gözden geçirilmeli ve değerlendirilmelidir.

4.2.7. Dokümantasyon Sistemi Oluşturma

4.2.7.1. HACCP Kayıtları

HACCP prosedürleri ve HACCP planının etkin çalıştığını, prosesin kontrol altında olduğunu kanıtlayacak kayıt sistemi oluşturulmalıdır.

HACCP sisteminin 6. prensibi kayıtlamadır. Bu prensip, HACCP ile ilgili kayıtların tutulmasını istemektedir. Çünkü HACCP sisteminin geriye doğru izlenebilmesi, gözetimi, doğrulanması ve geçerli kılınması için kayıtlara başvurulmaktadır.

4.2.7.2. Ürün İzlenebilirliği

Tutulan kayıtlarla ürün ve proses arasında bağlantıyı sağlayabilmek için ürünlerin uygun izleme yöntemleriyle geriye doğru izlenebilmesi gerekir. Bu sayede sistemdeki problemlerin sebepleri araştırılabilir ve düzeltici faaliyet yapılabilir. Bu amaçla firma ürünün geriye doğru izlenebilmesi için yöntem oluşturmalıdır. Bu yöntem aşağıdaki hususları kapsar:

4.2.7.3. Uygun Olmayan Hatalı Ürünün Kontrolü

CCP lerin kritik limitlerin dışına çıkması durumunda veya hammadde / proses ürün güvenliği ile ilgili bir problem ortaya çıktığında,

ISO 22000 (HACCP) Gıda Güvenlik Sistemini Belgelendirme Şartları  

Döküman İnceleme: Belgelendirme Müracaatı ‘nın yapılmasından sonra en geç 15 gün içerisinde müracaat ek evrakları ve ilgili yönetim sistemine ait dokumanlar, Belgelendirme firmasına ulaştırılmalıdır. Kuruluşunuza ait dokumanlar, ISO 22000 (HACCP) standardına uygunluk açısından incelenecek ve düzeltilmesi gereken bir durum olması halinde, bir rapor ile tarafınıza bildirilecektir. Belgelendirme firmasına tarafından incelenmesi sonrasında, dokümanlarda söz konusu olabilecek değişiklikler, belgelendirme denetimi öncesinde tamamlanmalı ve Belgelendirme firmasına ulaştırılmalıdır.

Ön Denetim “isteğe bağlı” : Belgelendirme amacı ile başvuruda bulunan firma, belgelendirmeyi esas teşkil eden resmi belgelendirme denetimi öncesinde, mevcut durumu görerek olası problemleri görmek istemesi durumunda yapılan denetim türüdür. Bu denetim için belirlenecek tarih ve gün sayısı iki taraf arasında tespit edilir.

Belgelendirme Denetimi:  Belgelendirme denetimi, ISO 22000 (HACCP) standardı ve sistem dokümanlarını uygunluğu tespit etmek amacı ile Belgelendirme firmasının denetim ekibi tarafından gerçekleştirilecektir. Belgelendirme denetiminin süresi Belgelendirme firmasına beyan ettiğiniz bilgiler doğrultusunda uluslararası akreditasyon kurallarına göre belirlenecek ve denetim öncesinde bir program halinde bildirilecektir.

Belgelendirme denetiminin sonucunda sisteminizin standarda uygunluğunun tespit edilmesi durumunda kuruluşunuz ISO 22000 (HACCP)  belgesini almaya hak kazanacaktır. Kuruluş belgelendirme denetimini başarıyla tamamlanmasını takiben, Belgelendirme firması denetim ekibi tarafından, belge verilmesi için önerilecektir. Bu aşamadan sonra, Belgelendirme hizmetleri  tarafından en kısa süre içinde belge düzenlenerek müşteriye sunulacaktır.

Takip Denetimi:  Belgelendirme veya gözetim denetimlerinde sistemin genel işleyişini etkileyecek derecede, uygunsuzluk (lar) tespit edilmesi durumunda gerçekleştirilecek denetimlerdir. Takip denetimleri, belgelendirme ve ya gözetim denetimini gerçekleştiren denetim ekibi tarafından gerçekleştirilecektir.

Gözetim Denetimleri: Gözetim denetimleri kuruluşunuzun ISO 22000 (HACCP)  standardına uygunluğunun devamını kontrolü amacı ile Belgelendirme firması denetim ekibi tarafından, en az yılda 1 olmak üzere gerçekleştirilecektir.

Marka ve Logo Kullanımı: Marka ve logo kullanımı ile ilgili uyulması gereken hususlar, sözleşme ekinde verilen, marka ve logo kullanım talimatı ile belirlenmiştir.

Belgelendirme Geçerlilik Süresi: ISO 22000 (HACCP)  standardına göre yapılan belgelendirme için belgegeçerlilik sözleşme süresi 3 (üç) yıldır. Bu sözleşme, imzalandığı tarihten belgegeçerlilik süresi sonuna kadar geçerlidir.  Belge geçerlilik süresi dolmadan bir iki ay önce, belge sahibi firma başvuruda bulunarak, belge süresinin uzatılmasını talep eder. Bu durumda belgenin denetimi yapılır ve belgegeçerlilik süresi üç yıl daha uzatılır.

Kapsam değişikliği ve adres değişikliği denetimlerinde sözleşme süresinde herhangi bir değişiklik yapılmaz. Belgenin geçerlilik süresi için, ilk belge tarihi baz alınır ve yapılan değişiklikle ilgili yeni sözleşme imzalanır.

İtirazlar ve Şikayetler: Belgelendirme firması sistem belgelendirme faaliyetleriyle ilgili itirazlar ve şikâyetler kuruluş tarafından denetimler sonrasında, denetim raporları, denetim ekibi, denetim içeriği v.b. hususlarda itiraz ve şikâyetler yazılı ve sözlü olarak yapılabilir. Gerçekleşen denetimler hakkında yapılan tüm şikâyetler, bir sonraki şikâyet değerlendirme komitesi toplantı gündeminde ele alınır.

Toplantı sonrasında alınan kararlar yazılı olarak ilgili kuruluşlar ve denetim ekipleri üyelerine bildirilir. İlgili kararlar çerçevesinde gerek düzeltici/ önleyici faaliyetler başlatılır.

Exit mobile version