BULGUR ÜRETİMİNDE RENK AYIKLAMA (SORTING) SİSTEMİNİN KULLANIMI
Bulgur Triticum durum adı verilen sert tip buğdaydan pişirilip, kurutularak,son aşamada ise farklı boyutlarda kırılan yarı mamul bir gıda maddesidir.
Beslenmede önemli bir yere sahip olan bulgurda tüketici bazında düzgün ve karınca baş kırım, renk, temizlik ve homojenlik önemli yer tutmaktadır.
Türkiye’de içinde kızıl tane ve yabancı madde bulunmayan buğday bulmak imkansızdır. Ama yurtdışında uygulanan ileri Tarım Projeleri ve programları ile saf ve aynı renkte buğday üretilebildiği için, tek renge sahip, kızıl tane bulunmayan bulgur rahatlıkla elde edilebilmektedir
Türkiye’de kızıl tane ve aynı özelliklere (özgül ağırlık vs. ) sahip yabancı tohumlar buğdayda bulunmaktadır. Bu tür renkçe farklı maddeleri buğdaydan ayırmak mevcut standart sistemlerle mümkün değildir. Kızıl ve tohum bulunan bulgurlar kabul görmemekte ve ekonomik kayba sebep olmaktadır. Bu tür yabancı maddeleri ayırmanın tek yolu optik sorting /ayıklama sistemidir
Bulgurda en önemli unsurlardan biri olan kızıl ve yabancı madde tohumlarının uzaklaştırılması için sorting kullanılması, bu sektörde önemli bir işleme basamağını oluşturacaktır
Renk ayıklama (sorting) sistemi bilgisayar teknolojisinin gelişmesiyle birlikte, standart tip ürün üretimini sağlayabilmek için farklı gıda sektörlerinde kullanımı artmıştır. Özellikle meyve-sebze, bakliyat gibi ürünlerin üretim diyagramlarında yer almaktadır. Renk ayıklama sistemi Türkiye’de özellikle, bakliyat (nohut, pirinç, fasulye ve mercimek) ve kuruyemiş sektöründe (fındık,fıstık, leblebi ..) yüzde 90lara varan bir kullanım alanı bulunmaktadır.
Bulgurun rengi açık sarı ve homojen olmalıdır. Bulgurun içerisine farklı tohum (arpa, çavdar, gelincik vb. ) veya kızıl tane (koyu sarı veya kızıl renkli buğday taneleri) bulgurun albenisini düşürmekte ve ekonomik olarak bu tür buğdaylarda yaklaşık %5lik bir ekonomik kayıp oluşmaktadır.
Sorting Sisteminin Çalışma Prensibi
Küçük taneli katı gıda maddelerinde kullanılan renk ayıklama sisteminde temel olarak, homojen renkte, yabancı madde bulunmayan ve üretim basamaklarından kaçan yan ürünlerin renklerindeki farklılıklar baz alınarak ayrılmasında kullanılmaktadır
Renk ayıklama sistemleri
Sistem temel olarak mikroprosesör kontrol ekipmanlarının yardımı ile,yüksek hızda geçen maddeleri renklerine göre ayırmaktadır.
Elektronik renk seçme makineleri renk esasına göre çalışmaktadır.
Ayıklanacak olan ürün makine üzerine monte edilmiş bir bunkerden makineye vibratörler vasıtasıyla düzenli bir şekilde beslenmektedir.
Akış Kanalları
Hava ejektörü (tabancası)
Renk ayıklama makineleri gerekli olan ayıklama ihtiyaçlarına göre değişik model ve tiplerde üretilmektedir.
Pirinç ayıklamak için siyah-beyaz (monochromatic) ayıklama yeterli olurken kırmızı mercimek için renkli (bichromatic) ayıklama ve diğer bakliyat ürünleri içinse renk özelliğine göre seçim yapmak gerekmektedir
Renk ayıklama işleminin kırmızı mercimekte uygulanması
Bakliyatta (nohut) renk ayıklama işleminin kullanımı
Renk ayıklama sistemlerinde sıcaklık, havanın nemi, ışık, toz, süreklilik,homojen ürün boyu, ürün rutubeti, düzgün yüzey gibi faktörler sistemin verimini etkilemektedir.
Akış kanallarının yapıldığı malzeme özellikleri önemlidir. Genel olarak alüminyumdan yapılmış kanallar kullanılmaktadır ve malzeme sertleştirilmiş,pürüzsüz ve düzgün bir yüzeye sahiptir
Bulgur Üretim Hattında Renk Ayıklama (Sorting) İşleminin Kullanılabileceği
Noktalar
1. Temizlenmiş Buğdayda
Bulgur üretiminde, buğday, ön temizlikten geçirildikten sonra, pişirilip kurutulmaktadır.
Pişirilme işleminden önce, tane yıkanarak yüzeydeki toz, toprak
gibi pişirme suyu kirleticilerinden uzaklaştırılır.
Kurutma aşamasından sonra tekrar yıkanan buğday (diri bulgur), bir miktar tav verildikten sonra kepek soyucularına gönderilir. Bu esnada kepek soyulduğunda, yüzeyde pürüzlü ve unlu bir görüntü oluşur. Bu yüzey yapısı, sorting işlemi için uygun olmadığı için bu görüntünün ve unsu yapının uzaklaştırılması için hava kanallarının ve yüzey cilalamasının bu etapta yapılması gerekmektedir.
Bu işlemlerden diri bulgur geçirildikten sonra, renk farklılıklarına sahip yabancı maddeler ve kızıl taneler çok net olarak ortaya çıkmaktadır (Şekil 9).
3. Son üründe kullanımı
Tüm işlemler bittikten sonra, bulgur son üründe yeni uygulamalar ile 4 tip boya ayrılmaktadır (Pilavlık, orta, köftelik/simit, çiğköftelik boy). Boylara göre sınıflandırma işlemi yapılmadan renk ayıklama işleminin yapılması verimli sonuçlar vermeyecektir.
Tane boyunun büyük olmasından dolayı son ürün olan pilavlık ve orta boy bulgurlarda sorting işleminin kullanımı rahat olmaktadır. Fakat, kırım şekli önem arz etmektedir. Şekilsiz, farklı şekle sahip, kenarları keskin olan tanelerde yine ayırmada sorunlar meydana gelmektedir. Bu sebeple, mümkün olduğu kadar, oval (karınca baş) bulgur elde edilmesi ve homojen şekle ve de boya sahip olması gerekmektedir.
Tane kırım boyu küçüldükçe sorting işlemi zorlaşmaktadır (köftelik ve çiğ köftelik boylar). Tanelerdeki şekil değişiklikleri artmaktadır.
Dik Döner Kırma Bulgur ve Tuz Değirmeni
Kompakt Bulgur Çarpma Makinası
Renk Ayıklama Sisteminin Kullanımının Sektöre Sağlayacağı Avantajlar
Bulgurdan, kızıl tane ve diğer yabancı tohumların uzaklaştırılması olacaktır.
Bulgurun son ürün bazında kalitesinin ve ekonomik değerleri artırılmış olacaktır.
Taş ayırıcılardan kaçan küçük taş parçacıkları uzaklaştırılmış olacaktır.
Homojen renkte bulgur elde edilmiş olacaktır.
Temiz ürün elde edilmiş olacaktır.
Pazarlama konusunda firmalara kolaylık sağlayacak ve piyasalardaki mevcut bulgurlardan daha kaliteli bir ürün elde edilecektir.
Teknolojik sistemin kontrol kolaylığı açısından işletmenin rahatlığını sağlayacaktır.
Hammadde alımında esneklik sağlanabilecektir.
İnsan sağlığı için zararlı olabilecek, yabancı ot ve bitki tohumlarının uzaklaştırılmasını sağlayacaktır.
Kaynaklar
…