Örnek 1: İçinde yalnız AgCl ve AgI bulunduğu bilinen 3.0 gramlık örnek gerekli işlemlerden sonra metalik gümüşe indirgenmiş ve elde edilen gümüş miktarının 1.450 gram olduğu bulunmuştur. Buna göre örnekteki AgCl ve AgI yüzdeleri nedir?

Karışımdaki AgCl miktarı X, AgI miktarı ise Y ile gösterilecek olursa, X + Y = 3.0 olur.

Öte yandan AgCl’den gelen gümüş miktarı ile AgI’dan gelen gümüş miktarının toplamı 1.450 gram olduğuna göre,

X + Y = 3.0 Ag Ag x X + x Y = 1.450 AgCl AgI X + Y = 3.0 107.87 107.87 x X + x Y = 1.450 107.87 + 35.45 107.87 + 126.90 143.32 243.77 X + Y = 3.0 0.753X + 0.459Y = 1.450

0.753X + 0.753Y = 2.259 0.753X + 0.459Y = 1.450 0.753X + 0.753Y = 2.259 − 0.753X − 0.459Y = − 1.450 AgCl = 2,751 0,294Y = 0,809 AgCl = 3,0 − 2,751 = 0,249 0.809 Y = ⇒ Y = 2.751 3.0 100 0.294 = ⇒ % 91.7 AgI 2.751 x 3.0 100 = ⇒ % 8.3 AgCl 0.249 x

Örnek 2: İçinde yalnız CaCO3 ve MgCO3 bulunduğu bilinen 2.5 gramlık bir örnek kızdırma işlemine tabi tutulmuşve kalıntı tekrar tartıldığında 1.350 gram geldiği görülmüştür. Buna göre örnekteki CaCO3 ve MgCO3 yüzdeleri nedir?

CaCO3 ve MgCO3 kızdırıldığında CO2 kaybedeceğinden kalıntı CaO ve MgO’tir. Buna göre yukarıdaki örneğe benzer şekilde denklemler kurulacak olursa,

= = CaCO3 miktari X, MgCO3 miktari Y X + Y = 2.5 CaO MgO x X + x Y = 1.350 CaCO3 MgCO3 X + Y = 2.5 56.08 40.31 x X + x Y = 1.350 100.09 84.32 X + Y = 2.5 0.560X + 0.478Y = 1.350 Buradan X = 1.891⇒ % 75.64 CaCO 3  Y = 0.609 ⇒ % 24.36 MgCO3

Örnek 3. İçinde yalnız KCl ve NaCl bulunan 0.4520 gramlık örnek suda çözüldükten sonra klorür, AgCl hâlinde çöktürülmüştür. Kurutulup, tartıldığında tartım 0.9785 gram olarak bulunmuştur. Buna göre Örnekteki KCl ve NaCl yüzdeleri nedir?

KCl = x NaCl = y 0.4520 x + y = Cl Cl Cl x X x y x 0.9785 + = KCl NaCl AgCl Buradan y = NaCl = 0.2036 g Veya % 45.06 NaCl % 54.94 KCl

Örnek 4. 0.3864 gramlık pirit minerali 0.1910 gram Fe2O3 vermektedir. Minarelin yalnız FeS2 bileşiği ve safsızlık içerdiği kabul edilirse yüzdesi nedir ?

0.3864 g pirit minerali + safsızlık → 0.1910 g Fe2 Ο3 Birinci çözüm: 2FeS → Fe O 2 2 3 240 g 160 g 240 g FeS den x g FeS gereklidir 2 2 = 160 g Fe O elde edilirse 0.1910 g Fe O den 2 3 2 3 x = 0.2865 g saf FeS2 gereklidir. 0.3864 g filizde 100 g filizde = %74.14 saf FeS 0.2865 g saf varsa x g saf vardır 2

İkinci çözüm: 2FeS2 x0.1910 Fe2O3 x100 ⇒ %74.14 FeS2 0.3864

Örnek 5. 0.5000 gramlık magnezyum içeren bir örnek belli işlemlerden sonra 0.2803 gram saf Mg P O bileşiğini 2 2 7 vermektedir. Örnekteki MgO yüzdesi nedir ?

0.500 g MgO + safsızlık → 0.2803 g Μ Birinci çözüm: 2MgO → Mg P O 2 2 7 80.6 g 222.6 g 222.6 g Mg P O den 0.2803 g Mg P O 2 2 7 2 2 7 = 80.6 g MgO elde edilirse x g MgO’ dan elde edilir X = 0.10149 g saf MgO 0.10149 x100 ⇒ %20.3 MgO 0.500

İkinci çözüm: 2MgO x0.283 Mg 2P2O7 x100 ⇒ % 20.3 MgO 0.5000

Örnek 6. 1.000 gramlık örnek manyetik demir ve silis içermektedir. Örnekteki demir, belli işlemlerden sonra Fe2O3 hâline dönüştürülmüş ve tartım 0.350 gram olarak bulunmuştur . Buna göre örnekteki manyetik demir ( Fe3 O4 ) yüzdesi nedir ?

1.00 g Fe O + Silis → 0.350 g Fe O 3 4 2 3 2Fe O → 3Fe O 3 4 2 3 464 g 480 g Birinci çözüm: 464 g Fe 3 O 4 x = ⇒ x = 0.338 480 g Fe 2 O3 0.350 g 0.338 x100 ⇒ % 33.8 Fe3O4 1.0

İkinci çözüm : 2Fe3O4 x0.350 3Fe2O3 x100 ⇒ % 33.8 Fe3O4 1.0

Örnek 7. 1.000 gramlık örnekteki kalsiyum, önce CaO daha sonra ise CaCO hâlinde 3 tartılmış ve iki tartım arasındaki fark 0.0927 gram olarak bulunmuştur. Buna göre örnekteki kalsiyum yüzdesi nedir?

1g örnek (kalsiyum + safsızlık) → CaO Fark = 0.0927 g 1 g örnek(kalsiyum + Safsızlık) → CaCO3 CaCO3 → CaO + CO2 100 56 44 0.0927 −3 = 2.1068×10 mol CO2 44 -3 = 2.1068×10 mol CaCO3 -3 = 2.1068×10 mol Ca -3 = = 2.1068×10 x40 0.0842 g Ca 0.0842 x100 ⇒ %8.42 Ca

Örnek 8. 1.000 gram örnekten elde edilen AgBr ve AgCl karışımının ağırlığı 1.060 gramdır. Karışım tamamen AgCl ‘ye dönüştürüldükten sonra, tartım 0.9982 gram olarak bulunduğuna göre , örnekteki klorür ve bromür yüzdeleri nedir ?

i) gram örnek AgBr AgCl ⇒ tartim 1.060 g 1 → + 1 gram örnek → AgCl + AgCl ⇒ tartim 0.9982 g 1.060 g – 0.9982 g = 0.0618 g AgBr’nin AgCl ‘ye dönüşmesi nedeniyle olan deneysel kayıp AgBr → AgCl 188 143.5 188 g – 143.5 g = 44.5 g 1 mol .AgBr ‘ün 1 mol AgCl ‘e dönüşmesi sırasındaki moleküler kayıp

0.0618 −3 = 1.338×10 mol AgBr 44 -3 = 1.338×10 mol Br -3 = 1.338×10 x 80 = 0.111 g Br 0.111 x100 ⇒ % 11.1 Br 1.0

ii) yukarıdaki hesaplamadan , AgBr = 1. 338 x 10-3 mol AgBr = 1.338 x 10-3 x 188 = 0.261 g AgBr 1.060 g – 0.261 g = 0.799 g AgCl 35.5 x0.799 = 0.1976 g Cl 143.5 0.1976 x 100 ⇒ % 19.76 Cl 1.0

Örnek 9. 0.4050 gram saf susuz BaCl2 ve KCl karışımı suda çözülmüş ve klorürün tamamı 48.60 ml 0.10 M AgNO3 ile çöktürülmüştür. Karışımdaki baryum yüzdesi nedir ?

0.4050 g (BaCl2 + KCl )→ AgCl x = BaCl2 = 208 g / mol y = KCl = 74.5 g / mol x + y = 0.4050 g 2Cl Cl x x + x y = 48.6×0.10×35.5 BaCl2 KCl Buradan y = 0.2537 g KCl Veya % 62.64 KCl % 37.36 BaCl 2

Örnek 10. İçinde magnezyum bulunan 0.500 gram mineral asitte çözülmüş ve magnezyum, MgNH4PO4 hâlinde çöktürülüp Mg P O hâlinde tartılmıştır. 2 2 7 Tartım 0.7400 gram olduğuna göre mineraldeki magnezyum , Mg ve MgO cinsinden nedir?

0.500 g Mg + safsızlık → MgNH PO → Mg P O 4 4 2 2 7 0.7400 g 2Mg x 0.7400 Mg P O 2 2 7 x 100 ⇒ %32.3 Mg 0.500 2MgO x 0.7400 Mg P O 2 2 7 x100 ⇒ %53.58 MgO 0.50

Örnek 11. Aşağıdakiler için gravimetrik fakrörü hesaplayınız . Tartılan Aranan Tartılan Aranan AgCl Cl, Ag Zn P O P O , Zn 2 2 7 2 5 BaSO SO , Ba Fe O Fe 4 4 2 3 BaCrO Ba, Cr O BiOCl Bi O 4 2 3 2 3 Al O Al (SO ) CaCO CaCl 2 3 2 4 3 3 2

CaCl 2Fe P O 2Zn 2 2 5 , Fe O Zn P O Zn P O CaCO 2 3 2 2 7 2 2 7 3 Bi O SO4 Ba 2 3 , BaSO4 BaSO4 2BiOCl Ba Cr O Cl Ag 2 3 , , BaCrO 2BaCrO AgCl AgCl 4 4 Al 2 (SO4 )3 Al O 2 3

Örnek 12. 0.4264 gram kadmiyum karbonat 800 oC de kızdırılmış ve soğutulduktan sonra tartım 0.3869 gram olarak bulunmuştur. Kızdırma sırasında yalnız karbon dioksit oluştuğuna göre örnekteki kadmiyum yüzdesi nedir?

0.4264 g CdCO → CdO + CO 3 2 172 g 128 g 44 g 0.4264 g madde → 0.3869 g ürün 1.- 0.3869 = 0.0395 g, CO2 nedeniyle kayıp 0.0395 −4 = 8.97x 10 mol CO 2 44 = 8.97×10-4 mol CdCO 3 = 8.97×10-4 x172 = 0.1544 g CdCO 3 0.1544 x 100 ⇒ %36.21 CdCO 3 0.4264

0.4264 g CdCO → CdO + CO 3 2 172 g 128 g 44 g 0.4264 g madde → 0.3869 g ürün 1.0,4264- 0.3869 = 0.0395 g, CO2 nedeniyle kayıp 0.0395 −4 = 8.97×10 mol CO 2 44 = 8.97×10-4 mol CdCO 3 = 8.97×10-4 x172 = 0.1544 g CdCO 3 0.1544 x 100 ⇒ %36.21 CdCO 3 0.4264

Örnek13. İçinde başka safsızlıkları da içeren 0.6822 gram FeF3, sülfürik asit ile kaynatılarak Fe (SO ) e 2 4 3 dönüştürülmüştür . Daha sonra demir, önce Fe(OH)3 hâline dönüştürülmüş ve kızdırılarak Fe O hâlinde 2 3 tartılmıştır. Tartım 0.1848 gram olduğuna göre ilk örnekteki florür yüzdesi nedir ?

0.6822 g FeF3 + safsızlık → Fe2O3 113 160 2FeF3 x0.1848 Fe2O3 x100 ⇒ % 38.26 FeF3 0.6822

Örnek 14. İçinde yalnız demir ve alüminyum bulunan 0.5424 gram örnek HCl ’de çözülmüş ve amonyak ile her iki katyon hidroksitleri hâlinde çöktürülmüştür. Kızdırılıp tartıldığında tartım 0.8678 gram olarak bulunmuştur. Buna göre örnekteki demir ve alüminyum yüzdeleri nedir ?

0.5424 g Fe + Al → Fe 2 O3 + Al 2 O3 0.8678 g Fe = x Al = y x + y = 0.5424 Fe O Al O 2 3 x X + 2 3 x y = 0.8678 2Fe 2Al Buradan y = Al = 0.2020 veya %37.25 Al % 62.75

Örnek15. İçinde çinko , kadmiyum ve öteki safsızlıklar bulunan 65.00 gram örnek, asitte çözülmüş ve 5000.0 ml’ye tamamlanmıştır. Buradan alınan 50 ml’lik örnek 0.146 M K4Fe(CN)6 ile titre edilmişve çinko + kadmiyum için 19.55 ml harcanmıştır. 100.0 ml’lik başka bir örnek amonyaklı amonyum fosfat ile ZnNH PO ve CdNH PO hâlinde çöktürülüp 4 4 4 4 gerekli işlemlerden sonra Zn P O ve Cd P O 2 2 7 2 2 7 hâlinde tartılmıştır. Karışımın toplam ağırlığı 1.9140 gram olarak bulunduğuna göre örnekteki çinko ve kadmiyum yüzdeleri nedir?

65.0 g Zn + Cd + safsızlık → 5 litre çözelti → 50 ml 2+ 2- 2Zn + Fe(CN) → Zn Fe(CN) 6 2 6 2+ 2- 2Cd + Fe(CN) → Cd Fe(CN) 6 2 6 100 ml → ZnNH PO + CdNH PO → Zn P O + Cd P O 4 4 4 4 2 2 7 2 2 7 1.9140 g x Zn y Cd = = Zn P O Cd P O 2 2 7 x X + 2 2 7 x y = 1.9140 2Zn 2Cd 4− 4- 4− Fe(CN)6 Fe(CN)6 Fe(CN)6 x X + x y = 0.146×19.55x 2Zn 2Cd 4

Örnek 16. 2.00 gramlık bir kaya örneğinde ,gravimetrik analiz sonunda 1.0652 gram Mg P O 2 2 7 tartıldığına göre kayadaki P O 2 5 yüzdesi nedir ?

2.0 g kaya örneği → 1.0652 g Mg P O 2 2 7 P O 2 5 x1.0652 Mg P O 2 2 7 x100 ⇒ % 33.97 P O 2 5 2.0

Örnek 17. İçinde % 0.5 alüminyum bulunan örnekten ne kadar tartılmalıdır ki 0.0895 gram Al2O3 tartılabilsin ?

Alüminyum Örneği → 0.0895 g Al O 2 3 2Al x0.0895×100 = 0.5 örnek(g) Buradan ⇒ Örnek = 9.476 g

Örnek 18. İçinde klorür ve iyodür tuzu bulunan bir örnek çözülmüş ve yeterli miktarda gümüş nitrat çözeltisi eklenerek çöktürülmüştür. Kurutulup tartıldığında tartım 0.7562 gram bulunmuştur. Çökeler klor gazı akımında tutulmuş ve tekrar ve tartıldığında tartım 0.5069 gram bulunmuştur. Örnekteki klorür ve iyodür yüzdeleri nedir ?

AgCl + AgI → 0.7562 g AgCl + AgCl → 0.5069 g 0.7562 – 0.5069 = 0.2493 g kayıp AgCl = 143.5 AgI = 235 AgI – AgCl = 235 – 143.5 = 91.5 g kayıp 235 g AgI x = ⇒ x = 0.6402 g AgI 91.5g kayıp varsa 0.2493g için 0.7562 – 0.6402 = 0.116 g AgCl I x0.6402 ⇒ 0.3453 g I AgI veya Cl x0.116 ⇒ 0.0286 g Cl AgCl 0.3459 x100 ⇒ % 86.47 I 0.4 0.0286 x100 ⇒ % 7.17 Cl 0.4

İkinci çözüm : x = Cl y = I AgCl AgI x y 0.7562 x X + = Cl I AgCl AgCl x X x y 0.5069 + = Cl I Burada x = 0.0286 g veya % 7.17 Cl ve y = 0.3453 g veya % 86.47 I

Örnek 19. FeS2 den başka sülfür bileşiği içermeyen bir cevherin 0.30 gramı gerekli işlemler yapıldıktan sonra sülfata dönüştürülmüşve 0.80 gram BaSO4 tartılmıştır. Buna göre cevherdeki FeS2 yüzdesi nedir? 3.00 gram cevher kızdırıldığında normal koşullarda kaç litre SO2 gazı elde edilir ?

0.30 g FeS2 + Safsızlık → 0.80 g BaSO4 FeS 2 x 0.80 2BaSO 4 x 100 ⇒ % 68.66 FeS 2 0.30 FeS2 örneği % 68.66 saflıkta olduğuna göre 3.00 gram cevherde 68.66 x3.0 = 2.059 g saf FeS vardır ve bu 2 100 2.059 2.059 ⇒ ⇒ 0.01716 mol FeS 120 2 FeS demektir. Bir mol FeS ‘de 2 mol SO oluştuğu ve 2 2 2 1 mol SO normal koşullarda 22.4 litre olduğuna göre, 2 4FeS + 11O → 2Fe O + 8SO 2 2 2 3 2 0.01716 mol x 2 x 22.4 = 0.7687 litre SO2 gazı elde edilir.

Örnek 20. İçinde yalnız KCl ve NH4 Cl bulunan bir örneğin 1.00 gramı 2.4562 gram AgCl vermektedir. Buna göre örnekteki K ve N yüzdeleri nedir ?

KCl = x NH 4 Cl = y x y 1.0 + = AgCl AgCl x X + x y = 2.4562 KCl NH Cl 4 AgCl = 143.5 g /mol KCl = 74.5 g /mol NH4Cl = 53.5 g/mol Buradan Y = NH Cl = 0.7011 veya % 70.11 NH Cl 4 4 x = KCl = 0.2989 veya % 29.89 KCl

Öte yandan NH Cl miktarı 0.7011 gram ise, buradaki azot miktarı 4 N 0.1834 x0.7011 ⇒ 0.1834 g azot veya x100 ⇒ % 18.34 N NH 4Cl 1.0 benzer şekilde KCl miktarı 0.2989 gram ise buradaki potasyum miktarı K 0.1564 x0.2989 ⇒ 0.1564g potasyum veya x100 = % 15.64 K KCl 1.0

Örnek 21. 1.000 gram ağırlığındaki kireç taşı asitte çözülmüşve CaC2O4 ve MgC2O4 bileşiklerine dönüştürülmüştür. Okzalat bileşikleri kurutulmuşve tartıldığında 0.8286 gram olarak bulunmuştur. Bu karışım sülfürik asitte çözülmüşve okzalatı titre etmek için 0.200 N KMnO4 çözeltisinden 32.44 ml harcanmıştır. Buna göre örnekteki MgCO3 ve CaCO3 yüzdeleri nedir?

1.0 gram Ca + Mg + safsızlık → CaC O + Mg2C O 2 4 2 4 0.8286 g CaC O = x MgC O = 0.8286 – x 2 4 2 4 2- 2- C O C O 2 4 x x + 2 4 x (0.8286 – x) CaC O MgC O 2 4 2 4 -3 2- = 0.2 x 32.44 x 10 x C O 2 4 Buradan x = CaC O = 0.8147 g 2 4 MgC2O4 = 0.0139 g

Karışımın CaCO3 ve MgCO3 cinsinden değerleri ise, CaCO3 0.636 x0.8147 ⇒ 0.636 g CaCO veya x100 ⇒ % 63.6 CaCO 3 3 CaC O 1.0 2 4 MgCO3 0.01043 x0.0139 ⇒ 0.01043 g MgCO veya x100 ⇒ % 1.04 MgCO 3 3 MgC O 1.0 2 4

İkinci çözüm CaCO3 = x MgCO3 = y CaCO = 100 g/mol CaC O = 128 g/mol 3 2 4 MgCO = 84.3 g/mol MgC O = 112.3 g/mol 3 2 4 CaC O MgC O 2 4 2 4 + = x x x y 0.8286 CaCO3 MgCO3 2- 2− C O CaC O C O MgC O −3 2− 2 4 2 4 + 2 4 2 4 = 0.2 32.44 10 x x x x x y x x xC 2 O4 CaC O CaCO MgC O MgCO 2 4 3 2 4 3 Buradan Y = 0.0093 g MgCO3 veya % 0.93 MgCO3 X = 0.6377 g CaCO3 veya % 63.77 CaCO3

Örnek 22. İçinde yalnız K CO 2 3 ve PbCO3 bulunan bir örneğin 3.00 gramı kuvvetli asitle muamele edilmiş ve 1.500 gram saf MgCO3 a eşdeğer CO2 açığa çıkarmıştır . Buna göre örnekteki K2CO3 yüzdesi nedir ?

3.0 g K CO + PbCO → CO = 1.5 g MgCO 2 3 3 2 3 K CO = x PbCO = 3.0 – x 2 3 3 K2CO3 = 138 g/mol PbCO3 = 267 g/mol MgCO3 = 84.3 g/mol CO2 = 44 g/mol CO CO CO 2 x x + 2 x (3.0 – x) = 2 x 1.5 K 2 CO3 PbCO 3 MgCO 3 Buradan K2CO3 = 1.8733 g PbCO3 = 1.1267 g veya 0.8733 x 100 ⇒ % 62.44 K CO 2 3 3.0 1.1267 x100 ⇒ % 37.56 PbCO 3 3.0

Örnek 23. 0.800 gram kaya örneği belli işlemlerden sonra 0.2500 gram KCl ve NaCl karışımı vermektedir. Bu karışım çözülmüş ve klorür 38.62 ml 0.1 N AgNO3 ile çöktürülmüştür. Buna göre kayadaki potasyum yüzdesi nedir ?

0,80 g kaya örneği → 0.250 g KCl + NaCl K = X Na = Y KCl = 74.5 g/mol NaCl = 58.5 g/mol K = 39 Na = 23 KCl NaCl X + = 0.250 x x y K Na Cl KCl Cl NaCl −3 x x X + x x y = 38.62x 0.1x 10 x 35.5 KCl K NaCl Na Buradan X = K = 0.0585 g 0.0585 x100 ⇒ %7.32 K 0.80

Örnek 24. 0.9825 gram magnetit (Fe O ) filizindeki demir, baz ı 3 4 işlemlerden sonra demir gravimetrik yöntemle tayin edilmiş ve tartım 0.6804 gram olarak bulunmuştur. Buna göre örnekteki demir yüzdesi nedir? Magnetit filizinin saflık derecesi nedir?

Fe O 0.9825 g Fe O + safsızlık → 0.6804 g Fe O 2 3 3 4 2 3 Fe = 56 g/mol= 160 g/mol Fe3O4 = 232 g/mol 2Fe 3Fe x 0.6804 = x x Fe O Fe O 2 3 3 4 Buradan x = mineraldeki Fe O miktarı = 0.6576 g 3 4 2Fe x0.6576 Fe3O4 x100 ⇒ %48.46 Fe 0.9825

İkinci çözüm: 2Fe x0.6804 Fe2O3 x100 ⇒ %48.47 Fe 0.9825 Fe O cevherinin saflık derecesi ise 3 4 2Fe3O4 x0.6804 3Fe2O3 x100 ⇒ % 66.94 Fe3O4 0.9825

Örnek 25. 1.2858 gram ağırlığındaki potasyum alüminyum şapı [K SO .Al (SO ) .24H O], 0.1256 2 4 2 4 3 2 gram Al2O3 vermektedir. Buna göre şapın saflık derecesini hesaplayınız.

1.2858 g [ K SO .Al (SO ) .24H O] 2 4 2 4 3 2 + safsızlık→ 0.1256 g Al O 2 3 K SO .Al (SO ) .24H O 2 4 2 4 3 2 x1256 Al O 2 3 x100 ⇒ % 90.78 saflıkta 1.2858

Örnek 26. Bir karışımdaki kalsiyum ve baryum , oksitleri hâlinde 0.0113 gram, sülfatları hâlinde ise 0.0182 gram gelmektedir. Örnekteki CaO ağırlığı nedir?

0.5 g Ca + Ba + safsızlık → CaO + BaO → 0.0113 g Ca + Ba + Safsızlık → CaSO + BaSO → 0.0182 g 4 4 CaO = x BaO = y CaO = 56 g/mol CaSO4 = 136 g/mol BaO = 153 g/mol BaSO4 = 233 g/mol x + y = 0.0113 CaSO BaSO 4 x X + 4 x y = 0.0182 CaO BaO Buradan x = CaO = 0.00115 g Y = BaO = 0.01015 g 0.00115 x100 ⇒ % 0.23 CaO 0.5 0.01015 x100 ⇒ % 2.03 BaO 0.5

Örnek 27. Kalsiyum okzalatın çözünürlüğü 2.0x 10-9 mol/litre’dir. 0.850 gram çökelek 200 ml su ile yıkanırsa ne kadarı çözünmüş olur. Hata yüzdesi ne olur?

CaC O ‘ın çözünürlüğü 2.56×10-7 g/litre 2 4 olduğuna göre, 200 ml yıkama çözeltisinde çözünen kısım 200 −7 −8 x2.56×10 = 5.12×10 g/200 ml 1000 5.12×10−8 -6 x100 ⇒ % 6.023×10 çözünen kısım 0.850

Örnek 28. 0.7440 gramlık KClO3 örneği, 0.8600 gram AgCl vermektedir. Bu örneğin saflık derecesi nedir?

0.7440 g KClO3 + safsızlık → 0.860 g AgCl KClO → AgCl 3 122.5 143.5 122.5 g KClO ten x 3 = 143.5 g AgCl 0.860 g AgCl’ den Buradan x = 0.7341 g saf KClO3 veya 0.7341 x 100 ⇒ % 98.67 saf KClO 3 0.7440

Örnek 29. Eşit ağırlıktaki CaCO3 ve FeCO3 karışımı kuvvetle kızdırıldığında CaO ve Fe O vermektedir. 1.00 2 3 gramlık örnek kızdırıldıktan sonra kaç gram gelir?

CaCO +FeCO → CaO +Fe O 3 3 2 3 100 116 56 160 Eşit ağırlıkta olduğuna göre 1.0 g örneğin 0.5 gramı CaCO3 0.5 gramı ise FeCO3 tır. 0.5 g CaCO3 ’tan, Fe O 56 2 3 x 0.5 ⇒ x 0.5 ⇒ 0.28 g CaO elde edilir CaCO 100 3 0.5 g FeCO3 ‘ten, Fe O 160 2 3 x 0.5 ⇒ x 0.5 ⇒ 0.345g Fe O elde edilir 2 3 2FeCO 2×116 3 Toplam ağırlık = 0.28 + 0.345 = 0.625 g

Örnek 30. 0.750 gramlık çelik alışımı elektroliz sonunda 0.1532 gram metalik kobalt ve nikel vermektedir . Bu karışım çözülmüş ve içindeki nikel, dimetil glioksim, Ni(HC H N O ) hâlinde 4 6 2 2 2 çöktürülüp, tartıldığında tartım 0.3560 gram olarak bulunmuştur. Alaşımdaki nikel ve kobalt yüzdeleri nedir ?

0.75 g çelik → 0.1532 g Co +Ni Co = X Ni = (0.1532 – X) NiDMGO = Ni(HC H N O ) = 289 g /mol 4 6 2 2 2 Ni = 59 g /mol NiDMGO x(0.1532 − X) = 0.3560 Ni Buradan x = Co = 0.0803 g Ni = 0.1532 – 0.0803 = 0.0722 g Veya 0.0803 x 100 ⇒ %10.7 Co 0.750 0.0722 x 100 ⇒ % 9.69 Ni 0.750

Örnek 31. Litresinde 60 gram gümüşnitrat bulunan bir çözeltinin kaç mililitresi, 5 gram NaCl ‘deki klorürü çöktürür?

Cl – + AgNO3 → AgCl + NO3- çözeltisi 35.5 170 35.5 g Cl için 5 g Cl için = g AgNO gerekli ise X g gereklidir 170 3 X = 14.52 g AgNO3 gerekli 60 14.52 = ⇒ x = 242.2 ml gerekli 1000 x

Örnek 32. Yiyeceklerde bulunan 0.5 ppm’den fazla civanın insan sağlığına zararlı olduğu bilinmektedir. Marmara denizinden yakalanan balıkların 56.5 gramında 0.055 mg civa bulunmuştur. Buna göre bu balıklar sağlığa zararlı mıdır?

56.5 g balıkta → 0.055 mg civa ppm = mg / Kg 56.5 g = 0.0565 Kg 0.0565 kg 1 kg = ⇒ x = 0.973 = mg/kg 0.973 ppm 0.055 mg varsa x 0.5 ppm den büyük olduğuna göre zararlıdır.

Örnek 33. Fosfor içeriğini tayin etmek için 0.217 gram gübre sıcak derişik nitrik asitte çözülmüş ve seyreltme işlemi yapıldıktan sonra fosfat, fosfo molibdik asit kinolin tuzu hâlinde çöktürülmüştür. (C H N) H PO .12MoO . 9 7 2 3 4 3 Süzme ve kurutma işleminden sonra çökeleğin ağırlığı 0.684 g bulunmuştur. Buna göre gübredeki P O yüzdesini 2 5 hesaplayınız.

P O 2 5 x 0.648 x C H N H PO MoO 2 ( 9 7 )2 . 3 4 .12 3 x 100 = 0.217 142 x 0.648 4168 x 100 ⇒ %10.17 P O 2 5 0.217

Örnek 34. İçinde alüminyum sülfat, magnezyum sülfat ve safsızlıklar bulunan örneğin 0.998 gramı çözülmüş ve 8- hidroksikinolin ile Mg(C H NO) ve 9 6 2 Al(C H NO) hâlinde çöktürülmüş ve toplam 9 6 3 ağırlık 0.8746 gram bulunmuştur. Çökelek yakılarak Al2O3 ve MgO hâline dönüştürüldükten sonraki tartım ise 0.1067 gram olarak bulunmuştur. Buna göre örnekteki alüminyum sulfat ve magnezyum sülfat yüzdeleri nedir ?

MgSO + Al (SO ) → Mg(C H NO) +Al(C H NO) 4 2 4 3 9 6 2 9 6 3 120 g/mol 342 g/mol 312 g/mol 459 g/mol MgSO = x Al (SO ) = y 4 2 4 3 MgO Al 2 O3 . x + . y = 0.1067 MgSO4 Al 2 (SO4 )3 Mg (C H NO) 2Al (C H NO) 9 6 2 9 6 3 . x + . y = 0.8746 MgSO4 Al 2 (SO4 )3

40 102 x x + x y = 0.1067 120 342 312 2 * 459 x x + x y = 0.8746 120 342 Buradan X = 0.2145 g Y = 0.1179 g Veya 0.2145 x 100 ⇒ % 21.49 MgSO 4 0.998 0.1179 x100 ⇒ % 11.81 Al2 (SO4 )3 0.998

Örnek 35. Isınma amacıyla Ankara’da tüketilmesi düşünülen kömürdeki kükürt miktarı tayin edilmek istenmektedir. Bunun için 0.9452 g kömür örneği tartılıyor ve yakılıyor. Açığa çıkan gaz hidrojen peroksit içeren suda tutuluyor ve daha sonra oluşan ürün baryum klorür ile çöktürülüyor. Gerekli işlemler yapıldıktan sonra oluşan ürün baryum klorür ile çöktürülüyor. Buna göre kömürdeki kükürt yüzdesi SO2 cinsinden nedir?

0.9452 g kömür + S → SO2 2− + SO + H O → SO + 2H 2 2 2 4 2− − SO + BaCl → BaSO + 2Cl 4 2 4 SO2 = 64 g/mol BaSO4 = 233 g/mol SO 2 x 0.0605 BaSO 4 x100 ⇒ %1.758 SO 2 0.9452

Örnek 36. 0.9400 g magnezyum, çöktürüldüğünde, tam olarak yıkanamadığı için 0.0150 g amonyum fosfat, magnezyum amonyum fosfat çökeleğinde kalmaktadır. Kızdırma sırasında amonyum fosfat HPO3 ’e dönüşmekte ve bu şekilde tartılmaktadır. Böyle bir gravimetrik tayinde, tartılması gerekenden kaç gram eksik veya fazla tartılmışolur. Yüzde hata nedir?

Mg 2+ + (NH 4 )3 PO4 → MgNH 4 PO4 + 2NH 4 + 2MgNH PO → Mg P O + 2NH + H O 4 4 2 2 7 3 2 (NH 4 )3 PO4 → HPO3 + 3NH 3 + H 2 O Mg = 24 g/mol Mg P O = 222 g/mol 2 2 7 HPO3 = 80 g/mo 48 g Mg 0.94 Mg = = 4.3475g Mg P O 2 2 7 222 Mg P O x 2 2 7 tartılması gerekir.

(NH 4)3 PO4 → HPO3 149 g 80 g 149 g (NH ) PO ten 0.0150 g (NH ) PO ten 4 3 4 4 3 4 = 80 g HPO olusursa x 3 buradan x = 0.00805 . O hâlde 0.00805 g fazla tartılması gerekir. 0.00805 x = 4.3475 100 Buradan %0.1852 hata

Örnek 37. İçinde sodyum klorür ve sodyum bromür bulunan 1.5 gramlık örnek AgNO3 ile çöktürülmüş ve gerekli işlemler yapıldıktan sonra tartımın 1.59 gram olduğu görülmüştür. Elde edilen karışım klor gazı akımında tutularak tamamen AgCl’ye dönüşüm sağlanmış ve tekrar tartıldığında yeni tartımın 1.4973 g olduğu görülmüştür. Buna göre karışımdaki sodyum klorür ve bromür yüzdeleri nedir?

1.5g örnek → AgBr + AgCl = 1.5900 g AgCl + AgCl = 1.4973 g 1.5900 – 1.4973 = 0.0927 g AgBr’ün AgCl’e dönüşmesi nedeniyle kayıp AgBr AgCl → 188 143.5 188-143.5= 44.5 g 1 mol AgBr’ün 1 mol AgCl’e dönüşmesi nedeniyle kayıp 0.0927 = 0.00208mol AgBr 44.5 =0.00208 mol Br =0.00208 mol NaBr =0.00208×103=0.2145 g NaBr 0.2145 x100 = %14.3NaBr 1.5

AgBr = 0.00208 mol = 0.00208×188 = 0.39104 g AgBr + AgCl = 1.59 g olduğuna göre AgCl = 1.59 – 0.39104 = 1.1989 g AgCl 1.1989 = 0.0083 mol AgCl 143.5 = 0.0083 mol Cl = 0.0083 mol NaCl = 0.0083×58.5 = 0.4887g NaCl 0.4887 x100 = %32.58 NaCl 1.5

ÇALIŞMA SORULARI

1.Teknik baryum klorürün 0.5260 gramından 0.5673 gram BaSO4 çöktürülmüştür. Teknik baryum klorürün saflık derecesi nedir? (Yanıt: %96.24)

2. İçinde MgCl2 ve CaCl2 bulunan bir karışım analizlenmek isteniyor. Tartılan 1.2575 gram örnek gerekli işlemler yapıldıktan sonra 0.4628 gram CaO ve 0.2962 gram Mg P O çökelekleri elde ediliyor. Karışımda bulunan tuzların 2 2 7 yüzdeleri nedir? (Yanıt: %72.84 CaCl2, %20.15 MgCl2)

3. Bir yakıtın içerdiği kükürt miktarını belirlemek için 0.9452 gramı yakılıyor ve meydana gelen gaz hidrojen peroksit içeren suda tutuluyor. Oluşan ürün Baryum klorür ile çöktürülüyor ve gerekli işlemler yapıldıktan sonra tartıldığında tartım 0.0605 olarak bulunuyor. Buna göre yakıtta bulunan kükürdün yüzdesi nedir? (Yanıt: %0.88).

4. NaCl ve KCl karışımından 0.3357 gram tartılıp suda çözülüyor. Çözeltideki klorür iyonları gümüş nitrat çözeltisi ile çöktürülüyor ve elde edilen çökelek tartıldığında 0.7106 gram bulunuyor. Karışımda bulunan tuzların yüzde oranları nedir? (Yanıt: %36.58 NaCl, %63.42 KCl)

5. Sodyum sülfat ve potasyum sülfat içeren bir karışımdan 1.5815 gram tartılıp suda çözülüyor. Çözeltideki sülfat iyonları baryum klorür çözeltisi ile çöktürülüyor ve elde edilen çökelek gerekli işlemlerden sonra tartıldığında 2.3342 gram bulunuyor. Karışımdaki tuzların yüzde oranları nedir?

6. Kristal suyu içeren iki değerlikli metal klorürün 0.547 gramı suda çözülüp yeterince gümüş nitrat çözeltisi eklendiğinde 0.717gram AgCl meydana gelmektedir. Öte yandan bu tuzun 0.657 gramı ısıtılırsa 0.333 gram susuz klorür meydana gelmektedir. Buna göre metal klorürde kaç tane kristal suyu vardır? (Yanıt:6)

7. Bir filiz alüminyum ve bizmut içermektedir. Bu filizin 1.00 gramı gerekli işlemlerden sonra fosfatları hâlinde tartılırsa 0.40 gram gelmektedir. Buna göre filizdeki alüminyum ve bizmut yüzdeleri nedir? (%29.47 Bi, %3.79 Al)

8. Bir silikat mineralinin içinde yalnız silisyum, magnezyum ve demir bulunduğu bilinmektedir. 1.00 gramı gerekli işlemlerden sonra, içinde 0.1694 gram demir(III) oksit, 1.240 gram magnezyum pirofosfat ve 0.3982 gram silisyum sioksit tartıldığına göre filizin formül ağırlığı nedir? (Yanıt:FeO.5MgO.3SiO2)

9. 0.224 gram NaCl’in içerdiği klorürü tamamen çöktürebilmek için 0.080 M gümüş nitrat çözeltisinden kaç ml gereklidir? (Yanıt: 47.9 ml)

10. 0.118 gram sakkarin (C H NO S) tableti, sülfata 7 5 3 yükseltgenmiş ve buradan 0.150 gram baryum sülfat çöktürülmüştür. Sakkarin tabletindeki saf sakkarin oranı nedir? (Yanıt: %33.3)

11. İçindeki klorür safsızlığı da bulunan 4.13 gram iyodür örneği, aşırı brom ile iyodata yükseltgenmişve bromun aşırısı kaynatılarak uzaklaştırılmıştır. 3Br – – – + + I + 3H O → 6Br + IO + 6H 2 2 3 Bu çözeltiye yeterli miktarda baryum klorür çözeltisi eklendiğinde 0.0810 gram Ba(IO ) elde edilmiştir. Örnekteki 3 2 iyodürün KI cinsinden yüzdesi nedir?

12. 100 mg nikel(II) klorür içeren çözeltiye, hacim-ağırlıkça %1’lik dimetil glioksim (C H N O ) den kaç ml eklenmektedir. Tam 4 8 2 2 çökme için ayıracın %5 fazlasının gerekli olduğunu düşününüz.(Yanıt:18.8 ml)

13. %20 alüminyum sülfat içeren 1.0 gramlık örneği tam olarak çöktürebilmek için aşağıdaki ayıraçlardan kaç ml kullanılmalıdır. Tam çökme için ayıracın %10 aşırısının gerekli olduğunu düşününüz. A)0.120 M BaCl2 B) hacim-ağırlıkça %3.25’lik BaCl .2H O (Yanıt: a)16.1 ml, b)14.5 ml ). 2 2

14. İçinde bizmut oksi karbonat, (BiO) CO , bulunan bir örneğin 0.20 2 3 gramı seyreltik HNO3’de çözülmüşve bizmut, klorür çözeltisi ile bizmut oksiklorür, BiOCl, hâlinde çöktürülmüştür. Çökelek 100 0C’de kurutulmuşve tartım 0.0512 gram bulunmuştur. Örnekteki bizmut oksikarbonat yüzdesi nedir?(Yanıt:%25.1)

15. Sülfürik asiti ayarlamak için 100 ml’lik örnek alınmışve Baryum sülfat hâlinde çöktürülmüştür. Yakma işleminden sonra tartım 0.473 gram bulunmuştur. Çözeltinin molar derişimi nedir?(Yanıt:0.0203 M)

16. Bir toprak örneği etüvde kurutulduğunda %5.35 su içerdiği anlaşılmıştır. Kurutulmuştoprak örneğinin 1.04 gramından 0.584 gram silisyum dioksit ve 1.97 gram kalsiyum karbonat elde edilmiştir. Örnekteki silisyum ve kalsiyum yüzdelerini kuru ve yaşağırlığa göre hesaplayınız. (Yanıt:kuru, %26.2 Si, %75.8 Ca, Yaş, %24.95 Si, %72 Ca)

17. İçindeki çinko, kadmiyum ve diğer safsızlıklar bulunan 65.00 gramlık örnek asitte çözülmüş ve 5 litreye tamamlanmıştır. Buradan alınan 50 ml’lik örnek amonyaklı ortamda amonyum fosfatla çöktürülmüştür ve çökelek kızdırılarak tartılmıştır. Tartım ne kadardır?

18. Bir pirinç alaşımının bileşimi %62.46 Cu, %2.48 Pb, %28.49 Zn, %5.46 Sn ve %1.11 Fe olarak bulunmuştur. Burada bakır elektroliz yöntemiyle, kurşun PbSO4 hâlinde çöktürülerek, çinko ZnNH4 PO4 hâlinde çöktürülüp Zn P O hâlinde tartarak, kalay Sn(OH) hâlinde 2 2 7 2 çöktürüp SnO2 hâlinde tartarak tayin edilmiştir. Eğer 0.7500 gram pirinç alaşımı analiz edilecek olursa her biri için tartım ne olur?

19. 1.0 gramlık örnek 0.3640 gram demir ve alüminyum oksit karışımını vermektedir. Oksit karışımı hidrojen akımında kızdırıldığında kızdırma kaybı 0.0786 gram olmaktadır. Buna göre alüminyum ve demirin yüzdeleri nedir?

20. Manyetik demir ve silis içeren 0.6200 graml ık bir örnekteki demir, demir(III) oksit hâline dönüştürülmüştür ve tartım 0.3500 gram olarak bulunmuştur. Buna göre örnekteki demirin, manyetik demir ve metalik demir cinsinden yüzdeleri nedir?

…